به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی گروه تحریریه سایت جوان؛قرآن سراسر اعجاز در زندگی مادی و معنوی هست. اگر ما آن را با معرفت تلاوت کنیم، حتماً اثرات آن را خواهیم دید. جهت آگاهی و فهم بهتر و زیاد آیات قرآن کریم هر شب تفسیر آیاتی از این معجزه الهی را جهت شما آماده می‌کنیم.
اعراف، نام دیگرش «المص» هفتمین سوره قرآن است که مکی و دارای ۲۰۶ آیه هست. در فضیلت این سوره مبارکه از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است است: هر کس سوره «اعراف» را قرائت کند خداوند بین او و ابلیس پرده‌ای بیفکند تا از شر ابلیس در امان بماند، او در زمره کسانی است که حضرت آدم علیه السلام در بهشت او را زیارت می‌کند و در بهشت به تعداد همه یهودیان و مسیحیان به او درجات داده خواهد شد.

امام صادق علیه السلام فرموده است: هر که این سوره را در هر ماه یک بار قرائت کند، در روز قیامت از جمله کسانی است که هیچ خوف و ترسی و هیچ حزن و اندوهی ندارد و هر کس در روز‌های جمعه این سوره را بخواند، در زمره کسانی است که خداوند از آن‌ها حسابرسی نمی‌کند، بدانید در آن آیات محکمی هست؛ بعد آن را فرو نگذارید، لیکن آن‌ها در روز قیامت به سود قاریان خود شهادت می‌دهند. در روایتی دیگر از ایشان رسیده است: «قرائت کننده سوره اعراف در روز قیامت از کسانی است که ایمن هستند»

فال نیک و بد زدن از نگاه قرآن

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

عبارات مهم : پیامبران – پیامبر
وَلَقَدْ أَخَذْنَا آلَ فِرْعَوْنَ بِالسِّنِینَ وَنَقْصٍ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ﴿۱۳۰﴾
و در حقیقت ما فرعونیان را به خشکسالى و کمبود محصولات دچار کردیم باشد که عبرت گیرند (۱۳۰)
فَإِذَا جَاءَتْهُمُ الْحَسَنَةُ قَالُوا لَنَا هَذِهِ وَإِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَطَّیَّرُوا بِمُوسَى وَمَنْ مَعَهُ أَلَا إِنَّمَا طَائِرُهُمْ عِنْدَ اللَّهِ وَلَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ﴿۱۳۱﴾
پس هنگامى که نیکى [و نعمت]به آنان روى مى ‏آورد مى گفتند این براى [شایستگى]خود ماست و، چون گزندى به آنان مى ‏رسید به موسى و همراهانش شگون بد مى‏ زدند آگاه باشید که [سرچشمه]بدشگونى آنان تنها نزد خداست [که آنان را به بدى اعمالشان کیفر مى‏ دهد]لیکن بیشترشان نمى‏ دانستند (۱۳۱)

تفسیر:

همانطور که در تفسیر آیه ۹۴ از همین سوره گذشت، یک قانون کلى الهى در مورد تمام پیامبران این بوده هست، که به هنگامى که با مخالفت‌ها روبرو مى شدندخداوند براى تنبه و بیدارى اقوام سرکش، آن‌ها را گرفتار مسائل و ناراحتی‌ها مى ساخته تا در خود احساس نیاز کنند، و فطرت توحید که به هنگام رفاه و آسایش زیر پوشش غفلت قرار مى گیرد، آشکار گردد و به ضعف و ناتوانى خویش پى ببرند و متوجه مبدا قادر و توانائى که تمام نعمت‌ها از ناحیه او است بشوند.
در نخستین آیه مورد بحث، اشاره به همین مطلب در مورد پیروان فرعون مى کند و مى گوید: (ما آل فرعون را به قحطى و خشکسالى و کمبود میوه‌ها گرفتار ساختیم، شاید متذکر گردند و بیدار شوند) (و لقد اخذنا آل فرعون بالسنین و نقص من الثمرات لعلهم یذکرون).
(سنین) جمع (سنة) به معنى سال هست، ولى معمولا هنگامى که با کلمه (اخذ) (گرفتن) به کار مى رود، به معنى گرفتار قحطى و خشکسالى شدن مى آید، بنابراین اخذه السنة (سال او را گرفت) یعنى گرفتار خشکسالى شد، و شاید علت آن این باشد که سالهاى قحطى در برابر سالهاى عادى و معمولى کم هست، بنابراین اگر منظور از سال، سالهاى عادى باشد، چیز تازهاى نیست، و از آن معلوم مى شود که منظور سالهاى فوق العاده یعنى قحطى است.
کلمه (آل) در اصل، (اهل) بوده و سپس به اصطلاح (قلب شده) و به این صورت درآمده هست، و اهل به معنى نزدیکان و خاصان انسان هست، اعم از اینکه بستگان نزدیک او باشند و یا همفکران و همگامان و اطرافیان.
با اینکه خشکسالى و قحطى، دامان همه فرعونیان را گرفت ولى در آیه فوق، تنها سخن از نزدیکان و خاصان او به میان آمده هست، اشاره به اینکه آنچه مهم است این است که آن‌ها بیدار شوند، لیکن نبض سایر مردم به دست آن‌ها هست، آن‌ها هستند که مى توانند دیگران را گمراه سازند و یا به راه آورند، و به همین جهت تنها سخن از آنان به میان آمده، اگر چه دیگران هم گرفتار همین عواقب بودند.
این توصیه را نیز نباید از نظر دور داشت که خشکسالى براى مصر بلاى بزرگى محسوب مى شد، لیکن مصر یک کشور کاملا کشاورزى بود و خشکسالى همه طبقات آن را تحت فشار شدید قرار مى داد، ولى مسلما آل فرعون که صاحبان اصلى زمین‌ها و منافع آن بودند بیش از همه زیان مى دیدند.
ضمنا از آیه فوق معلوم مى شود که خشکسالى، چند سال ادامه یافت، لیکن کلمه (سنین) جمع هست، به خصوص اینکه نقص من الثمرات (کمبود میوهها) نیز به آن اضافه شده، لیکن خشکسالیهاى موقت ممکن است در درختان کمتر اثر بگذارد، ولی هنگامى که طولانى گردد، درختان را نیز از بین مى برد، این احتمال نیز وجود دارد که علاوه بر خشکسالى، آفتى میوه هاى آن‌ها را فرا گرفته باشد.
جمله لعلهم یذکرون گویا اشاره به این توصیه است که توجه به حقیقت توحید در روح آدمى از شروع وجود دارد، سپس به خاطر تربیتهاى نادرست و یا مستى نعمت آنرا فراموش مى کند، ولی به هنگام گرفتارى در چنگال مسائل مجددا یادآور مى شود و ماده تذکر که به مفهوم یادآورى هست، مناسب همین معنى مى باشد.

قابل توجه اینکه در ذیل آیه ۹۴ جمله لعلهم یضرعون (شاید در پیشگاه خدا خضوع کنند و تسلیم شوند) آمده، که در واقع یکى مقدمه دیگرى مى باشد، لیکن نخست، انسان (متذکر) مى شود و بعد در مقام خضوع و تسلیم و یا تقاضا از پروردگار برمى آید.
اما به جاى اینکه آل فرعون از این درسهاى الهى پند بگیرند، و از خواب خرگوشى بیدار شوند، از این موقعیت سوء استفاده کرده و جریان حوادث را به میل خود تفسیر مى کردند، هنگامى که اوضاع بر وفق مراد آن‌ها بود، و در آرامش و راحتى بودند مى گفتند، این وضع به خاطر نیکى و پاکى و لیاقت ما است!. در حقیقت شایسته چنین موقعیتى بوده ایم (فاذا جائتهم الحسنة قالوا لنا هذه)
(اما هنگامى که گرفتار ناراحتى و مشکلى مى شدند، فورا به موسى (علیه السلام) و کسانى که با او بودند مى بستند و مى گفتند: این از شر قدم این‌ها است!) (و ان تصبهم سیئة یطیروا بموسى و من معه).
(یطیروا) از ماده تطیر به معنى (فال بد زدن) هست، و ریشه اصلى آن کلمه (طیر) به معنى (پرنده) مى باشد، و از آنجا که عرب فال بد را غالبا به – وسیله پرندگان مى زد، گاهى صدا کردن کلاغ را به فال بد مى گرفت و گاهى پریدن پرندهاى را از دست چپ نشانه تیرهروزى مى پنداشت) کلمه (تطیر) به معنى فال بد زدن بطور مطلق آمده است.
ولى قرآن در پاسخ آن‌ها مى گوید: بدانید که سرچشمه شومی‌ها و ناراحتى هائى که دامان آن‌ها را مى گرفت، از ناحیه پروردگار بوده و خدا مى خواسته است که آن‌ها را گرفتار نتیجه شوم اعمالشان بکند، ولى اکثر آن‌ها نمى دانند (الا انما طائرهم عند الله و لکن اکثرهم لا یعلمون)
قابل توجه اینکه این نحوه تفکر، مخصوص به فرعونیان نبود، هم اکنون در میان اقوام خودخواه و گمراه نیز این عنوان به وضوح دیده مى شود که براى قلب حقائق و گمراه ساختن وجدان خویش یا دیگران، هر وقت پیروزى نصیبشان شود آنرا مرهون لیاقت و کاردانى خویش مى دانند، هر چند لیاقت آن‌ها کمترین اثرى در آن پیروزى نداشته باشد، و به تصویر هر بدبختى دامنشان را مى گیرد فورا به بیگانگان و دستهاى مرموز و یا آشکار دشمن نسبت مى دهند هر چند خودشان عامل اصلى بدبختى بوده باشند.
قرآن مجید مى گوید: دشمن های پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) نیز در برابر او چنین منطقى داشتند (سوره نساء آیه ۷۸) و در جاى دیگر مى گوید انسانهاى منحرف این چنین هستند (سوره فصلت آیه ۵۰) و این در حقیقت یکى از مظاهر بارز روح خودخواهى و لجاجت است.

آیه و ترجمه قرآن سراسر اعجاز در زندگی مادی و معنوی هست. اگر ما آن را با معرفت تلاوت کنیم، حتماً اثرات آن را خواهیم دید.

فال نیک و بد
شاید هر لحظه در میان انسان‌ها و اقوام مختلف، فال نیک و بد رواج داشته هست، امورى را به فال نیک مى گرفتند و علت بر پیروزى و پیشرفت کار مى دانستند، و امورى را به فال بد مى گرفتند و علت بر شکست و ناکامى و عدم پیروزى مى پنداشتند، در حالى که هیچگونه رابطه منطقى در میان پیروزى و شکست با اینگونه امور وجود نداشت و مخصوصا در قسمت فال بد، غالبا جنبه خرافى و نامعقول داشته و دارد.
این دو گرچه اثر طبیعى ندارند، ولى بدون تردید اثر روانى مى توانند داشته باشند، فال نیک غالبا مایه امیدوارى و حرکت است ولى (فال بد) موجب یاس و نومیدى و سستى و ناتوانى است.
شاید به خاطر همین عنوان است که در روایات اسلامى از فال نیک نهى نشده، ولی فال بد به شدت محکوم گردیده هست، در حدیث معروفى از پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) نقل شده: تفالوا بالخیر تجدوه: (کار‌ها را به فال نیک بگیرید (و امیدوار باشید) تا به آن برسید) جنبه اثباتى این عنوان منعکس است و در حالات خود پیغمبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) و پیشوایان اسلام (علیهم الاسلام) نیز دیده مى شود که گاهى مسائلى را به فال نیک مى گرفتند، به عنوان نمونه در جریان برخورد مسلمانان با کفار مکه در سرزمین
(حدیبیة) مى خوانیم هنگامى که (سهیل بن عمرو) به عنوان نماینده کفار مکه به سراغ پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) آمد و حضرت (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) از نام او آگاه گردید، فرمود: قد سهل علیکم و امرکم: (یعنى از نام (سهیل) من تفال مى زنم که کار بر شما سهل و ساده مى گردد.
دانشمند معروف (دمیرى) که از نویسندگان قرن هشتم هجرى هست، در یکى از نوشته هاى خود اشاره به همین مطلب کرده و مى گوید اینکه پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) فال نیک را دوست میداشت به خاطر آن بود که انسان هر گاه امیدوار به فضل پروردگار باشد در راه خیر گام برمى دارد و هنگامى که امید خود را از پروردگار قطع کند، در راه شر خواهد افتاد و فال بد زدن مایه سوء ظن و موجب انتظار بلا و بدبختى کشیدن است.
اما در مورد فال بد که عرب آنرا تطیر و طیره مى نامد، در روایات اسلامى – همانطور که گفتیم – شدیدا مذمت شده، همانطور که در قرآن مجید نیز کرارا به آن اشاره گردیده و محکوم شده است است از جمله در حدیثى مى خوانیم که پیغمبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) فرمود: الطیرة شرک (فال بد زدن (و آنرا مؤ ثر در آینده آدمى دانستن) یک نوع شرک به خدا است)
و نیز مى خوانیم: که اگر فال بد اثرى داشته باشد همان اثر روانى هست، امام صادق فرمودالطیرة على ما تجعل‌ها ان هونت‌ها تهونت و ان شددت‌ها تشددت و ان لم تجعل‌ها شیئا لم تکن شیئا: (فال بد اثرش به همان اندازه است که آنرا مى پذیرى، اگر آن را سبک بگیرى کم اثر خواهد بود و اگر آنرا محکم بگیرى پر اثر، و اگر به آن اعتنا نکنى، هیچ اثرى نخواهد داشت.)
در اخبار اسلامى از پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) نقل شده است است که راه مبارزه با فال بد بى اعتنائى هست، از پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) نقل شده است که فرمود: ثلاث لا یسلم منها احد الطیرة و الحسد و الظن قیل فما نصنع قال: اذا تطیرت فامض و اذا حسدت فلا تبغ و اذا ظننت فلا تحقق: (سه چیز است که هیچکس از آن سالم نمى ماند (و وسوسه هاى آن در درون قلب غالب اشخاص پیدا مى شود) فال بد و حسد و سوء ظن هست، عرض کردند بعد چکنیم؟ فرمود: هنگامى که فال بد زدى اعتنا مکن و بگذر و هنگامى که حسد در دلت پیدا شد عملا کارى بر طبق آن انجام مده و هنگامى که سوء ظن پیدا کردى آنرا نادیده بگیر. عجیب این است که عنوان فال نیک و بد حتى در کشورهاى پیشرفته صنعتى و در میان افراد به اصطلاح روشنفکر و حتى نوابغ معروف وجود داشته و دارد، از جمله در میان غربی‌ها رد شدن از زیر نردبان و افتادن نمکدان و هدیه دادن چاقو به شدت به فال بد گرفته مى شود؟
البته وجود فال نیک همانطور که گفتیم مساله مهمى نیست بلکه غالبا اثر مثبت دارد، ولى با عوامل فال بد هر لحظه باید مبارزه کرد و آن‌ها را از افکار دور ساخت و عالی ترین راه براى مبارزه با آن تقویت روح توکل و اعتماد بر خدا در دل‌ها هست، همانطور که در روایات اسلامى نیز به آن اشاره شده است است.

انتهای پیام/

تفسیر آیات ۱۳۰-۱۳۱ سوره اعراف

واژه های کلیدی: پیامبران | پیامبر | فرعون | قرآن | تفسیر |