به گزارش خبرنگار حوزه تئاتر گروه فرهنگی گروه تحریریه سایت؛ تالار استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر این روزها با نمایش «فهرست مردگان» به کارگردانی رضا ثروتی میزبان مخاطبان خود شده، نمایشی که سال گذشته با دو دوره اجرا در تالار حافظ و ایرانشهر، بار دیگر به صحنه رفته هست. در همین رابطه خبرنگار حوزه تئاتر گروه فرهنگی گروه تحریریه سایت؛ با کارگردان این اثر نمایشی به گفتگو نشسته که در ادامه آن را مشاهده خواهید کرد.

تفاوت فهرست مردگان نسبت به کارهای قبلی شما در چیست؟ آیا ادامه رو کارهای قبلیتان است؟

«فهرست مردگان» شخصی ترین کار من هست. در حقیقت تلاش کردم با تزریق دغدغه‌هایم به قصه، عنوان را به سمت افکار و ذهنیاتم هدایت کنم، اتفاقی که البته تعمدی نبود و روند شکل گیری تمرینات کم‌کم به سمت و سویی رفت که در ناخودآگاه، خودم را در قهرمان نمایش دنبال می‌کردم.

دقیقا مانند قهرمان نمایش افسرده شدم ، قربانی روزهای ابتدایی تئاتر شخصی شدم

اما اگر بخواهم از جرقه اولیه نمایش بگویم، در واقع درگذشت یکی از عالی ترین دوستانم، ( مجید بهرامی، بازیگر تئاتر ) شروعِ شکل گیری فهرست در ذهن من بود. ۴ سال کنار مجید بودم و دیدن جدال او با فوت حال و هوای عجیبی برایم ایجاد کرده بود. تمام دغدغه من آن روزها حول و حوش هویت فوت بود، این که فوت چه می‌کند؟ به چه دلیل بعضی‌ها گزینش می‌شوند و شناخت عوالم مرگ. مطالعات بسیار زیادی هم در این زمینه انجام دادم.

گمان می‌کردم ورود و تامل هر چه زیاد در این حوزه منجر به غنا و قوت متن نمایش‌نامه‌ای که آن روزها در دست داشتم خواهد شد، ولی در حقیقت این‌طور نبود. هر چه زیاد درگیر می‌شدم، افسرده‌تر می شدم و خلاقیتم به نابودی می‌رفت. آنقدر افسرده شدم که کارکرد و خلاقیت ذهنم عملا خشک شده است بود.

دقیقا مانند قهرمان نمایش که گمان می کرد با محبوس ماندن در خانه، فراخواندن مرده‌ها به ذهنش و فکر کردن به آنها می تواند قطعه‌ موسیقی برایشان بسازد، ولی دیدیم که مواجه هر چه زیاد با مرگ، انفعال و افسردگی را در او به اوج رساند. در نهایت هم تمام دغدغه‌ قهرمان نمایش به این سمت رفت که بداند پشت در انتهایی چه چیزی هست؟ کنجکاوی بیهوده‌ای که این‌گونه پاسخ داده شد «دیگر سرت را برنگردان، پشت این دیوار هیچی نیست.» نگاهی که به نوعی دیگر در زندگی خود من متجلی شد. در این میان قرار بود از دل ورکشاپی که در بنیاد رودکی داشتم، به اجرایی در سالن حافظ برسیم.

به واقع من هم در آن ۶ ماه سرم را کاملا برگردانده بودم، افکار وسواس گونه هر روزه‌ام در کنار دیدن مداوم فیلم‌ و تصویرهای حول و حوش فوت در نهایت من را به این نتیجه رساند که بعد از حدود ۶ ماه تمرین با هنرجوها دیگر کار نکنم. حسم نسبت به خروجی کار خوب نبود و دوستش نداشتم.

کارگردان نمایش «فهرست مردگان» گفت: روند شکل گیری تمرینات کم‌کم به سمتی رفت که در ناخودآگاه، خودم را در قهرمان نمایش دنبال می‌کردم.

اما طی اتفاقی عجیب، درست در روزهای نزدیک به تحویل سال، یکی از دوستانم جهت من فالی گرفت با این مضمون که بعد از مدت‌ها افسردگی و غم و جستجوی در معنای مرگ، اکنون نوبت سرور، شادمانی و پایکوبی توست. راز در سرخوشی و شیدایی است نه در غم و افسردگی؛ در حقیقت مانند قهرمان نمایش که تصمیم گرفت مرده‌ها را رها کند و جهت زنده ها موسیقی بسازد، من نیز متوجه شدم که فراخواندن مرده‌ها به نوعی باعث آزار و اذیت آنها شده است و نتیجه‌ای برایم نخواهد داشت.

به همین سادگی بعد از ۶ ماه افسردگی و بی‌خوابی‌هایی بسیار (که گاه به یک هفته می‌رسید) به ناگاه تحولی در من ایجاد شد، تحولی که به سرعت آغازگر دوباره فعالیت‌های من در تعطیلات نوروز شد. گویی خلاقیتم بیدار شده است بود. آنچنان انرژی گرفتم که در عرض تنها ۲ هفته پروسه‌ای ۶ ماهه را طی کردم. انرژی‌ای فوق‌العاده‌ که با یک تمرین ۴ ساعته ما را به خروجی که هیچ شباهتی با تمرین‌های اولیه نداشت، رساند.

فهرست مردگان را در اجرای جشنواره دیدیم، به نظر می‌رسید قسمت‌های ابتدایی کار در هماهنگی با ادامه کار نبود، نظر شما چیست؟

به شخصه اصلا اجرای جشنواره را دوست نداشتم، نمایشی با این پروداکشن‌های گسترده‌ به نسبت سایر کارها نیاز به زمانی زیاد دارد. بطور مثال بخش تنظیم صدای ما به تنهایی ۳ ساعت وقت مورد نیاز دارد؛ حال آنکه بازه زمانی صبح تا بعد از ظهری که در اختیار ما قرار گرفته بود به هیچ وجه جوابگوی کار نبود. این عنوان در حالی است که در فستیوال‌های خارجی وقت تخصیص داده شده است یافته متناسب با نمایش و عنصرهای تاثیر گذار آن تعیین می‌شود. قاعدتا با چنین وقت زمانی کوتاه، شما نباید انتظار خروجی خوبی داشته باشید.

دقیقا مانند قهرمان نمایش افسرده شدم ، قربانی روزهای ابتدایی تئاتر شخصی شدم

تفاوت اجرای سه سال پیش با اجرای حال حاضر در چیست؟

اجرای سه سال پیش علاوه بر وقت بیشتر، صحنه‌های دیگری هم داشت، حال آنکه در اجرای فعلی وقت کوتاه‌تر و با حذف چند صحنه انسجام و یکدستی نمایش قوت بیشتری گرفته هست. همچنین در چندین مرحله نمایش را جهت بعضی از عالی ترین آرتیست‌های تئاتر اجرا و نظرات آنها را اعمال می‌کردم. یکی از آنها همین کوتاه کردن وقت نمایش بود که بخاطر آن حتی خیلی از صحنه های مورد علاقه‌ام را حذف کردم.

این را هم باید بگویم که این سالن هم مناسب این نمایش نبود و قطعا در سالن «بلک باکس» اتفاقات بهتری می افتاد.

بعد از اجرای سال گذشته به چه دلیل دوباره فهرست مردگان را به صحنه بردید؟

کارگردان نمایش «فهرست مردگان» گفت: روند شکل گیری تمرینات کم‌کم به سمتی رفت که در ناخودآگاه، خودم را در قهرمان نمایش دنبال می‌کردم.

سال گذشته قرار بود فهرست مردگان در تماشاخانه ایرانشهر ۳۰ شب اجرا داشته باشد، در حالی که ما حدود ۱۲ شب اجرا داشتیم. تداخل دکور نمایش ما با گروهی دیگر و عدم پذیرفتن دکور ما در یک سالن و توجه به این توصیه که اولویت با آنها بود، شرایط را بسیار سخت کرده بود. این توصیه را هم در نظر بگیرید که سال گذشته جهت این نمایش تهیه کننده داشتیم و جهت جلوگیری از ضرر مالی مجبور به اجرا بودیم. ماجرای بعدی که پشت این عنوان اتفاق افتاد، ۹ ماه من ممنوع الکاری من بود.

قرار بود فهرست مردگان بدون اسم من اجرا شود، ولی بعد از ۱۲ اجرا گفتند که کار نباید اجرا شود. کار تولید شده است بودو باید این را سریعتر می‌گفتند. در این بین آقای پارسایی ( مدیر تماشاخانه ایرانشهر) قول میزبانی از «فهرست مردگان» را در یک دوره دیگر دادند و کار متوقف شد.

بعد از اینکه امسال در جشنواره از «فهرست مردگان» دعوت و کار دوباره تولید شد، تصمیم گرفتیم بلافاصله بعد از جشنواره مابقی اجراهایمان را به صحنه ببریم و در نهایت میزبانی تماشاخانه ایرانشهر آخرهای بهمن‌ماه اتفاق افتاد، قطعا سالن «بلک باکس» سمندریان جهت این کار مناسب‌تر بود و اتفاق‌های بهتری جهت نمایش می‌افتاد، ولی انتظارِ داشتن سالن دیگر در کنار مشغله‌های کاری من، قطعا هیچ وقت وقت اجرایِ دیگر را به من نمی‌داد.

از طراح لباس نمایش بگویید.

دقیقا مانند قهرمان نمایش افسرده شدم ، قربانی روزهای ابتدایی تئاتر شخصی شدم

در جلساتی متعدد با زن ندا نصر، طراح لباس نمایش، تصمیم گرفتیم به علت تکثر نقش در کنار تنوع، وحدتی در لباس، بافت و رنگ ها وجود داشته باشد. ندا نصر در دل تمرینات کار بود، همزمان با ما جلو می‌آمد و با صبوری و ظرافتی خاص، در نهایت با یک پروسه سه ماهه به این پوشش‌ها رسید، بر‌خلاف بسیاری از طراحان که در انتهای کار به مجموعه اضافه می‌شوند.

ما با زن نصر پروسه‌ای خوب را طی کردیم. جایزه مهم بخش بین الملل شاید کمترین مزدی بود که می‌شد جهت ایشان در نظر گرفت و امیدوارم مبارکشان باشد.

گروه همسرایان صحنه اتفاقی جالب در نمایش بود، گروهی که در بعضی لحظات با حرکات و نقش خود یکنواختی را از بین می‌بردند، در این باره توضیح دهید.

در آثاری با حال و هوای فرمالیستی و تعدد بازیگران (به خصوص که هنرجو باشند) جهت رسیدن به فرم‌ها باید نظم و دقتی شبیه دیسیپلین نظامی ایجاد کرد. نگرشی سخت گیرانه که اگر بکار گرفته نشود، در نهایت خطای یک نفر منجر به هدر رفتن حاصل زحمات چندین ماهه کل تیم خواهد شد.

در این بین کار من نیز خیلی سخت بود. مجبور بودم در کنار حفظ دیسیپلین نظامی با محبت و همزاد پنداری با بچه‌ها کار را جلو ببرم، با حفظ وحدت بینشان، روی ذهن بچه‌ها کار می‌کردم، درک شرایط کار تیمی و اینکه چطور یکدیگر را درک کنند و با هم دوست باشند. در چنین فضاهایی (بخصوص اگر تجربه کم باشد) مشکلاتی در بین عوامل اتفاق خواهد افتاد و منجر به پایین آمدن کیفیت می‌شود. تنگ نظری باعث اتفاقات بدی می شود.

خدا را شکر در روند اجرا گلچین خوبی انجام دادم. جهت همه دیده شدن کل گروه و نه جزء مهم بود. این عوامل باعث شده است تا فرم نمایش که در حقیقت ظاهر و عامل بیرونی کار هست، بهتر دیده شود و حتی لحظاتی که مخاطب از کشدار بودن کار به خستگی برسد همسرایان جبران کننده آن باشد. ۲۰ درصد فرم و ۸۰ درصد ویژگی‌هایی است که دیده نمی‌شود و در حقیقت انرژی گروه هست. بازیگران این گروه با تمرینات طولانی که گاه به ۱۲ ساعت در روز می‌رسید، نقش مهمی در کار داشتند.

آیا پیش از فهرست مردگان، حضور گروه همسرایان در کارهایی دیگر دیده می‌شد؟

حضور همسرایان ( البته نه به شکل فیزیکال فعلی) از دوره یونان باستان و در نمایش‌های آن وقت دیده می‌شود. در واقع بخش اعظم نمایش آن دوران را همسرایان با ماسک های اغراق‌آمیز متناسب با فضا پیش می‌بردند.

ادعایی در این مورد ندارم، ولی من پیش از «فهرست مردگان»، نمایشی در داخل کشور ندیدم که به این شکل از همسرایان استفاده کند و خوشحال شدم که دیدم بعد از فهرست مردگان، رویکرد به همسرایان عوض کردن کرده و بصورتی پررنگ از آنها استفاده می شود. پیشتر همسرایان در حاشیه نمایش و به گونه‌ای تزئینی بودند، یک سری افراد زینتی که با انجام حرکاتی تزئینی در بعد صحنه نمایش از صحنه خارج می‌شدند. بود و نبودشان تاثیری در کار نداشت و صرف ثبت شدن در رزومه کاری دانشجوها و کسب تجربه اول جهت آنها انجام می‌گرفت.

واقعا تلاش کردم با بیرون آوردن همسرایان از حاشیه، آنها را به کاراکتر مهم نمایش تبدیل کنم. دوست داشتم تماشاگر واقعا حس کند که با کار حرفه ای روبروست. در حوزه بدن بیان، فیزیک و … درجه یک باشند و حیرت بسازند تا ترحمی که جهت کارهای دانشجویی مرسوم هست، در مورد بازیگران من نباشد.

در حقیقت همسرایان به نوعی ذهنیات قهرمان و روحیات نمایش ما هستند و اگر قرار باشد واکنشی در قهرمان ساکن، سرد و بی‌تفاوت نمایش رخ دهد، آنها این وظیفه را انجام می‌دهند و به شکلی اغراق‌آمیز و در بعضی لحظات کاریکاتورگونه حس‌های قهرمان را بیرونی و برجسته می‌کنند.

در این بین بازخورد مثبت بازی‌ها را بارها به انواع متفاوت از سوی بازیگران حرفه ای دریافت کرده‌ایم. در واقع دانشجوهای من خیلی بهتر از بازیگران حرفه‌ای که گاهی گرفتار کلیشه‌های تکنیک‌ هستند، بهتر عمل کردند. گاهی اوقات در بازیگران حرفه‌ای بعضی از امور پایه‌ای مثل صداقت صحنه و حس انرژی و نوع فشاری که بازیگر به فیزیک خود می‌آورد، فراموش شده است و چهره‌ها دوست دارند با کمترین فشاری کار خود را انجام دهند. برخوردی که در این نوع کار جوابگو نخواهد بود. این بچه‌ها با صداقتشان به واقع ایثار می‌کنند و کار مهمی را انجام می دهند.

از گزینش بازیگرهایتان بگویید؟ قصد نداشتید از چهره‌ها جهت جذب مخاطب زیاد استفاده کنید؟

بنیاد رودکی از من خواسته بود که ورکشاپی بذارم و از حدود پانصد هنرجوی متقاضی که اکثرشان از بچه‌های رشته فنی بودند، نفراتی را گزینش و به اجرا برسانم. آخر به این تعداد بازیگر رسیدیم و بخاطر این قول و قرار دوست نداشتم در میانه کار به سراغ بازیگران حرفه ای بروم.

روند تئاتر را تا به امروز چطور دیدید؟

من قربانی روزهای اولیه تئاتر شخصی شدم. در بدو تاسیس «تماشاخانه پالیز» از سوی مدیریت این مجموعه اتهاماتی غیر واقعی به ما وارد شد و در این بین قضاوت یک طرفه‌ای که از سمت بعضی رسانه‌ها و با حمایت از این مجموعه صورت گرفت. روزهای سخت و پرالتهابی را بر ما وارد کرد. مرکز هنرهای نمایشی هیچ حمایتی از ما نکرد. در نهایت با لطف و پیشنهاد آقای مسعود دلخواه در منزل تئاتر یک هیات ۱۰ نفره با حضور اسماعیل خلج، اصغر همت، رحمت امینی، شکرخدا گودرزی، خیام وقارکاشانی، علی پالیزدار، ایرج راد و چند دوست دیگر تشکیل شد و بعد از ده جلسه سه ساعته در نهایت اعضای گروه اتهام وارده را کذب و حق را به گروه نمایشی دادند. قرار شد سه ماه به گروه ما اجرا بدهد و خسارات وارد شده است را برگرداند، ولی من دیگر تمایلی به اجرای در آن سالن نداشتم. هیچ اعاده حیثیتی از من صورت نگرفت.گفته می‌شد که من در اجرا بی احترامی کردم، ولی من فیلم آن اجرا را داشتم و کذب محض بود. اینترنت تنها جایی بود که در اختیار داشتم و من در طول این سه ماه حمایت حتی یک نفر تئاتری را هم نداشتم و هیچ کس پشت من نبود.

در این بین دردناک‌ترین اتفاق، قضاوت دوستان تئاتری ما بود که بدون شنیدن حرف‌های من صرفا به صحبت‌های کذب آن خبرگزاری‌ها اتکا و من را قضاوت کردند.

عدم پیگیری از طرف مرکز هنرهای نمایشی و عدم وجود سیستم مناسب زحمت زیادی را آن روزها به من وارد کرد. گروه ۴ ماه تمرین کرده بود و من نماینده ۴۵ نفر بودم و باید جوابگوی آنها می‌شدم. در این بین من هیچ پاسخی نداشتم. یک نفر به آسانی جلوی اجرای ما را گرفت و در این بین بعضی از رسانه‌ها را هم جهت گفتن کذب‌های خود در اختیار داشت. روزهایی تلخ که من عصبانیتم طبیعی بود و ای کاش صدای من را خیلی سریعتر می‌شنیدند.

به شخصه کدام صحنه کار را دوست دارید؟

صحنه دایه که در آن زن پیش خدمت خودش را داخل رودخانه انداخته و غرق شده است و حالا برگشته و با کودک صحبت می‌کند را خیلی دوست دارم. به نوعی تداعی کننده مادر است و حال خیلی عجیبی نسبت به این صحنه دارم. انگار حس و حالی که به مادرم دارم، حس و حالی که در عجایب مخلوقات هم به نوعی دیگر تکرار شد.

حسی غریزی که در وجود همه آدمهاست و به شدت متاثرم می‌کند. مادرها رسما خودشان را جهت کودکانشان قربانی می‌کنند و ذره ذره از وجود خودشان به فرزند ها می‌بخشند و اگر ما بتوانیم بدور از کلیشه این حس و ایثار عجیب و غریب را نشان دهیم، قطعا تا ابد مخاطب را متاثر خواهد کرد.

گفتنی هست؛ فهرست مردگان تا ۲۲ اسفند هر شب ساعت ۲۰:۳۰ شب در تالار استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر به روی صحنه می‌رود.

انتهای پیام/

واژه های کلیدی: بازیگران | قهرمان | نمایش | تئاتر | تئاتر | اخبار هنرمندان |