باشگاه خبرنگاران جوان | علی ابن موسی الرضا | باشگاه خبرنگاران | شهادت پدر | باشگاه | ایرانی | مدینه | ایران

عبارات مهم : باشگاه خبرنگاران جوان – علی ابن موسی الرضا
امام رضا (ع)، بعد از شهادت پدرش امام موسی الکاظم (ع) به مقام امامت نائل آمدند و در سن ۵۵ سالگی به توطئه مأمون عباسی در خراسان به شهادت رسیدند.

حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) در سال ۲۰۰ هجری قمری از مدینه بعد از به جا آوردن حج تمتع به دور از خانواده به مرو آمدند. در خط حرکت امام رضا (ع) از مدینه به مرو چند خط سیر وجود دارد که از جمله آن‌ها مسیر‌های الف. «مدینه، بصره، اهواز، فارس، یزد، نیشابور، طوس، سرخس و مرو»، ب. «مدینه، نجف، بغداد، قم، ری، سمنان، آهوان، نیشابور، سرخس و مرو» و ج. «مدینه، مکه، بصره، اهواز، دزفول، اصفهان، یزد، طبس، نیشابور، طوس، سرخس و مرو» است.

تاثیر محافل علمی امام هشتم (ع) در بین اهل تسنن ایرانی

همچنین یکی از نکات حائز اهمیت در زندگینامه امام رضا (ع) سیره فرهنگی و تبلیغی این حضرت است که در زیر زیاد به آن خواهیم پرداخت و گفتگویی با محمد حسین رجبی دوانی خواهیم داشت.

ترجمه آثار علمی بیگانگان از وقت امویان شروع شد و در عصر عباسیان بویژه در وقت هارون و مأمون به اوج خود رسید. (همانگونه که در این وقت وسعت کشور اسلامی به بالاترین حد خود در طول تاریخ رسید) مأمون نامه‌ای به پادشاه روم نوشت و مجموعه‌ای از علوم قدیم و آثار ارسطو را درخواست کرد.

به دنبال نهضت ترجمه آنچه مایه نگرانی بود اینکه در بین این مترجمان افرادی متعصب و سرسخت از مذاهب دیگر مانند زردشتی، صائبی، نسطوری، برهمن‌های هند، رومیان وجود داشتند و این فرصتی بود جهت نشر افکار مسموم خود و القاء آن به جوانان و افراد راحت دل و همین طور محتوای خود این کتب نیز می‌توانست شبهاتی به همراه داشته باشد.

امام رضا (ع) با آگاهی از این خطر و با حضور فعال در جلسات بحث‌های علمی که به وسیله مأمون برگزار می‌شد، تلاش کردند جلو هرگونه انحراف احتمالی را بگیرند و برتری اهل بیت (ع) را نشان دهند.

این مناظرات فراوان است و شیخ صدوق در «عیون اخبارالرضا» و علامه مجلسی در جلد ۴۹ بحارالانوار و استاد عزیزالله عطاردی در کتاب مسند الامام الرضا جلد دوم آورده اند مهمترین این مناظرات عبارت است از: مناظره با جاثلیق (پیشوای عیسویان)، مناظره با رأس الجالوت (پیشوای یهود)، مناظره با هربز اکبر (پیشوای زردشتیان)، مناظره با عمران صائبی (از پیروان حضرت یحیی (ع))، مناظره با سلیمان مروزی (عالم بزرگ علم کلام در خطة خراسان)، مناظره با علی بن محمد بن جهم (ناصبی و دشمن اهل بیت)، مناظره با ارباب مذاهب متفاوت در بصره.

**باشگاه خبرنگاران: آقای رجبی درآستانه تولد امام رضا (ع) شمس الشموس کشور عزیزمان ایران هستیم، در بین ائمه اطهار حضور ایشان در کشور عزیزمان ایران برکت سرزمین ما محسوب می‌شوند، درفتح الباب سوالات با توجه به روز تولد امام رضا (ع)، از برکات تاثیر تولد ایشان در زمانه خودشان جهت مخاطبان ما بگویید؟

وجود مقدس امام رضا (ع) معروف به عالم آل محمد (ص) هست، حتی پیش از تولد این عنوان را امام صادق (ع) راجع به آن حضرت بکار برده بودند و خطاب به امام کاظم (ع) فرمودند: «عالم آل محمد (ص) در امامت توست و‌ای کاش من آن را می‌دیدم.» متاسفانه بعد جنایت منصور عباسی در به شهادت رساندن امام صادق (ع)، امام رضا (ع) دو هفته بعد از شهادت جد بزرگوارش به دنیا آمد. یعنی امام صادق ۲۵ شوال ۱۴۸ به شهادت رسیدند و امام رضا در یازدهم ذی القعده همان سال حدود دو هفته بعد چشم به دنیا گشودند.

امام رضا (ع) تا زمانی که در مدینه حضور داشتند، به باعث مسائل فراوانی که بین عامه یعنی اهل تسنن در فهم مسائل فقهی و احادیث رسیده از پیامبر (ص) وجود داشت؛ علاوه بر حمایت شیعیان، در ارتباط با رابطه برقرار کردن بین شیعیان و اهل تسنن نیز احساس مسئولیت می‌کردند و بنا به فرموده آن حضرت: «من هنگامی که در مدینه بودم عصر‌ها به مسجد پیغمبر (ص) می‌رفتم و تا غروب درآنجا حضور داشتم و انبوه علمای عامه گِرد من جمع می‌شدند و مسائل و سوالات حدیثی خود را می‌پرسیدند و جواب مورد نیاز را می‌گرفتند.»

**باشگاه خبرنگاران جوان: همه ائمه اطهار بنا به رسالتی که دارند، وظیفه نهادینه کردن فرهنگ اسلامی را به دوش می‌کشیدند، ولی در کنار آن نباید از بعد سیاسی هرکدام از امام معصوم غافل شد، دوره حکومت مامون و عباسیان تزویر جهت به دست آوردن دل شیعیان نقش پررنگی داشت، در این جهت مقابله امام آن وقت امام رضا (ع) چگونه بود و مسیری را درپیش گرفتند؟

اگرچه امام رضا (ع) به میل و رغبت خود از مدینه به خراسان هجرت نکرد، ولی «عدو شود باعث خیر اگر خدا خواهد.»، مأمون آن حضرت را به منظور قطع ارتباط با شیعیان از جامعه و گسترش روز افزون تشیع، خواست تا با ولایتعهدی محدود کند و آن جامعه آن حضرت (ع) را با عنوان زهد، تقوا، علم و … نشناسند و بگویند که امام (ع) با دربار و تشریفات درباری اُنس گرفته اند و در آنجا محصور شود.
امام رضا (ع) اگرچه زیر فشار دستگاه حاکمیتی مامون بود، به جبر به کشور عزیزمان ایران و مرکز حکومت مامون آمدند و صرفا به مناظره‌های علمی‌ای محدود شدند که مامون عباسی در دربار برگزار می‌کرد، ولی امام رضا (ع) تمام تلاش خودشان را کردند و به تعبیر مقام معظم رهبری حقایقی را اطراف ولادت، امامت و عنایت خود پدران بزرگوارشان و ائمه اطهار (ع) گذشته بیان کردند و با این امر از نابودی شیعیان و انقطاع سلسله ائمه اطهار (ع) جلوگیری کردند.

**باشگاه خبرنگاران جوان: حضرت با مهاجرتشان از مدینه تا کشور عزیزمان ایران چه مسیری را طی کردند و تاثیرشان در کشور عزیزمان ایران که بیشترین شیعه را داشت، چگونه بود؟

بعد از هجرت امام رضا (ع) به کشور عزیزمان ایران با فضایی که مامون ایجاد کرد به هر دلیلی که بود ابعاد وسیع تری را از علوم و معارف امام رضا (ع) ظاهر شد. غیر از فقه و حدیث، مباحث کلامی، فلسفی، علم ادیان و سایر علومی که مردم (اهل علم) در خواست می‌کردند از وجود پرفیض امام رضا (ع) صادر شد. من معتقد هستم از برکات چنین محافل علمی که در حضور کوتاه امام رضا (ع) در کشور عزیزمان ایران پدید آمد، با گسترش عقل گرایی در محافل کشور عزیزمان ایران علی رغم مناطق عرب نشین روبرو شدیم، با وجود اینکه اکثریت مسلمانان کشور عزیزمان ایران در آن موقع از اهل تسنن بودند، عقل گرایی برآن‌ها غلبه کرد و این برکات به لطف الهی تا امروز ادامه دارد.

**باشگاه خبرنگاران جوان: باتوجه به اینکه مامون عباسی از آشنایان حضرت بود، و امام می‌دانستند که مامون چه نقشه‌ای جهت ورود حضرت به حکومت دارد، چگونه با این دسیسه‌های مقابله کردند؟

بسیاری از امامان معصوم (ع) حقایق علمی و دینی را در خفا هم جهت یاران خاص خود نمی‌توانستند بیان کنند، ولی امام رضا (ع) با کنار زدن پرده تقیه به آسانی و علنی تمامی مباحث را بیان کردند و باعث گسترش آگاهی مردم و شناخت جایگاه امامت و ولایت اهل بیت (ع) شدند. همچنین ایشان به همگان آن خودرأی بودن و ظاهرسازی مأمون را نشان دادند، به همین منظور هنگامی مامون از این موقعیت احساس خطر کرد، جلوی جریان شناخت زیاد مردم از امام را گرفت تا آن حضرت را مردم کمتر بشناسند و اگر شناخت مثبتی نسبت به امام رضا (ع) داشتند با جذب حضرت (ع) به دربار این شناخت را منفی کند. ولی با هوشمندی امام رضا (ع) از هر نوع پست و مسئولیتی از حکومت مامون خودداری کرد و پذیرش مسئولیت اجرایی و جایگاه حاکمیتی نشان داد که این ولیعهدی را به حالت جبر پذیرفته است و همه کار‌های حساب شده است مأمون را حضرت با نگاه دقیق و هوشمندانه خود خنثی کرد.

**باشگاه خبرنگاران جوان: در بین کتب و اسناد به جای مانده از حضرت (ع) کمتر کسی از رساله ذهبیه یا طب الرضا اطلاع دارد، این کتاب تا چه حد سندیت درمانی دارد و حدیث است؟

از امام رضا (ع) تا امروز نامه و احادیث بسیاری به نگارش درآمده است و نامه‌های زیادی به حضرت نگاشته شد که ایشان پاسخ آن‌ها را داده اند. این رساله و دیگر آثار مکتوب حضرت (ع) جمع آوری پاسخ‌هایی است که ایشان نقل کرده است.

**باشگاه خبرنگاران جوان: در زیاد منابع امام رضا (ع) در بین ائمه اطهار بیشترین املاک را داشتند و به اصطلاح امروزی ثروتمند‌تر بودند، این امر صحت دارد؟ چقدر از این ثروت سهم مردم و حکومت بود؟

امامان ما (ع) در کنار امر امامت خود جزو تاثیرات زیادی که حاکمان ایجاد می‌کردند، به اموری جهت گذران زندگی خود می‌پرداختند. بعضا خودشان کار کشاورزی می‌کردند و اگر دارای ثروتی بودند در خدمت مردم می‌گرفتند و به حالت مضایقه دارایی خود را به کسانی که اهل کسب و تجارت بودند می‌سپاردند، ولی اینکه بگوییم دارای مال فراوان بودند چیزی به اینصورت ذکر نشده هست، آن بزرگواران هرآنچه زحمت می‌کشیدند و کار می‌کردند را عموما جهت مصارف عامه و رفع فقر و محرومیت از مردم به کار می‌گرفتند و با وجود اینکه حاکمیت دستشان نبود، بین فقرا بخشش می‌کردند.

**باشگاه خبرنگاران: با توجه به الگوی سیاسی و علمی امام رضا (ع) جهت مقابله با دشمن های زمانه خود، چه پارامتر‌هایی را می‌توانیم جهت سرمشق مردان سیاست امروز خود بدانیم؟

ائمه ما (ع) همگی معصوم و امام هستند و پیشرو، پیشگام و الگو ما نیز هستند. اگر ما واقعا مدعی هستیم که شیعه آن‌ها هستیم باید خودمان را در مسیر آن‌ها قرار بدهیم و پای جای پای آن‌ها بگذاریم. اگر ما ایراد‌هایی داریم، که داریم به باعث عدم پیروی درست از این بزرگواران بوده و به رقم شعاری که می‌دهیم و شیعه آن‌ها هستیم. ما اگر به سیره امام رضا (ع) دقت کنیم آن حضرت بسیار مردم دار و دربرابر ظالمان و صاحبان قدرت سخت و قاطع بودند، ولی دربرابر مردم ضعیف بسیار مهربان و همراه پیش می‌رفتند. به همین منظور مسئولان ما باید از این روش حضرت (ع) درس بگیرند. نباید صاحبان قدرت داخلی و خارجی هراس داشته باشند و بدانند وظیفه آن‌ها خدمت کردند به مردم است.