به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی گروه تحریریه سایت جوان؛منش و سیره زندگی ائمه اطهار (ع)، بنا به اقتضای زمانه و امامت در هر دوره از حکومت متفاوت بود، ولی واکنش‌ دشمن های اسلام علی رغم رفعت و ملایمت حضرات معصوم (ع)، از بعد واقعه کوچه های مدینه، کوفه و عاشورا، به جنگ نرم تبدیل شد و از درب صلح وارد شدند و سیاست های متفاوت را تجربه کردند، بعد از رحلت جانسوز پیامبر اکرم(ص)، اهل بیت نبوت غریبانه مورد ناملایمات حکومت جور قرار گرفتند و از همان ابتدایی ترین سالهای حکومت امیرالمومنین (ع) بدعهدی و بیعت شکنی های مردم با امیرالمومنین (ع) شروع شد و واقعه غدیر به دست حیله گران افتاد و امام مظلومان به تبلیغ عدالت اسلامی و دفاع از حق مظلومان پرداختند.

در سیره امیرالمومنین علی (ع) سیاست به معنای تدبیر و تمشیت امور بندگان خدا و موضع‌گیری درست و صحیح در بحران‌هاست. واکنش‌ حضرت علی بن ابیطالب (ع) در دوره حکومتداری به نحوه ای است که عده ای ایشان را فردی غیرسیاسی می دانند. از این باعث که رویکرد امام (ع) به سیاست، با نگاه آن روی سکه نیرنگ و فریب است.

ویژگی‌های شاخص حکومت علوی ، منش سیاسی امام علی(ع)

حضرت امیر (ع) در این باره می فرمایند: «همانا ما در روزگاری به سر می‌بریم که زیاد مردم، بی‌وفایی (خیانت، حیله گری) را زیرکی می‌دانند و نادانان آنها را اهل تدبیر می‌خوانند؛ خداشان کیفر دهد، به چه دلیل چنین می پندارند؟»، همچنین در ادامه می فرمایند: «مردان خدا نیز راه مکر را می دانند، لیکن دین خود را زیر پا نمی گذارند،گاه بود که مرد آزموده و دانا از چاره کار آگاه هست، ولی فرمان خدا، وی را مانع راه است و با این که قدرت بر انجام آن دارد آن را به روشنی رها می سازد ولی آن کس که از گناه و مخالفت فرمان خداوند پروا ندارد از همین وقت استفاده می کند» .

سیره سیاسی حضرت امیرالمومنین (ع) را می توانیم با نام مدافع کامل به حق بدانیم و رعایت تفکیک کامل زندگی فردی و سیاسی از هر دو مولفه هست، که با جانبداری و رعایت کامل حق آن را برپا داشتند.

امام علی (ع) بیان می کنند: «اگر زمانی حق و باطل با هم آمیزند، تنها کسانی که مورد لطف خدا قرار دارند، نجات می یابند. بعد اگر باطل از امتزاج و آمیختگی با حق جدا باشد مردم حقجو منحرف نمی‌شوند و اگر حق از پوشش باطل جدا شود و آزاد گردد، زبان بدخواهان از آن قطع می گردد؛ لکن قسمتی از حق و قسمتی از باطل گرفته و مخلوط می شوند؛ در این جاست که شیطان بر اولیای خود مسلط می شود و فریب ارزش می دهد، ولی نجات می یابند آنانی که مورد لطف الهی هستند و از جانب خدا نیکی به آنها شده است است.»

بیشتر بخوانید: وصیت نامه امیرالمومنین (ع) پیش از شهادت به فرزندانشان

همزمان با شهادت امیرالمومنین (ع)، شما می‌توانید در زیر با شاخصه‌های حکومت علوی و سیره سیاسی این حضرت زیاد آشنا شوید.

شاخصه‌های حکومت علوی

پیش از روی کار آمدن حکومت اسلامی و علوی، خلفای پیش از ایشان دست به کارهای اشتباهی زده بودند، که همه موجب انحراف دین اسلام از مسیر مهم خود بود، به همین منظور امام (ع) در همان نخستین روزهای حکومت خود اولویت را اصلاح امور قرار دادند و از انحرافات زیاد در جامعه آن روز جلوگیری کردند و اسلام را به مسیر مهم خویش بازگردانند..

شما در زیر میتوانید با بعضی از این اصلاحات آشنا شوید:

اصلاحات و سیاست های اداری

*گزینش عوامل شایسته و برکناری عوامل بی لیاقت و به کار نگرفتن خائنان و ناتوانان

*برنامه ریزی و سازماندهی: حضرت در نامه معروف خویش به مالک اشتر می نویسند: «كار هرروز را در همان روز انجام بده؛ به چه دلیل كه هر روز، كار خود را دارد. . . از شتاب در كارهايى كه هنگام انجام دادن آن نرسيده، و از سستى در آن وقتى كه انجام دادنش ممكن گرديده، يا اصرار بى جا به هنگامى كه ناشناخته و مبهم هست، و يا سستى به هنگامى كه روشن و آشكار هست، بپرهيز! هر كارى را در جاى آن بِنه و هر كارى را به هنگام آن، بگزار»

قانون مداری

ویژگی‌های شاخص حکومت علوی ، منش سیاسی امام علی(ع)

*برگزيدن ديده بان براى مواظبت از كارگزاران و گشاده دستی در روزی کارگزاران: حضرت در نامه به مالک می نویسند: «آن گاه بر آنان (کارگزاران) روزى را فراوان ساز؛ به چه دلیل كه اين، نيرويى است براى اصلاح نفس آنان، و باعث بى نيازى است براى آنها، تا به مالى كه در اختيار دارند، دست نگشايند، و حجّتى است بر آنها، اگر فرمانت را نپذيرفتند يا در امانت، خيانت ورزيدند »

همچنین در ادامه به بعضی از عوامل حضرت در بخش سیاست ها و اصلاحات اقتصادی می توان به افراد زیر اشاره کرد:

*آبادانی شهرها: حضرت در این باره به حکمرانان خویش می فرمایند: «برترى حكمران، در آبادانى شهرهاست.»

*توسعه کشاورزی: از امام باقر عليه السلام روایت شده است است كه على عليه السلام به فرماندهان لشكر مى نوشت «شما را به خدا سوگند كه مبادا كشاورزان، از جانب شما مورد ستم واقع شوند». همچنین از حضرت روایت شده است است که: «خداوندِ سبحان، بندگانش را به آبادانى زمين، فرمان داده است تا گذرانِ زندگى شود با آنچه از زمين مى رويد از دانه ها، ميوه ها و مانند آن از چيزهايى كه خداوند، باعث گذرانِ زندگى بندگان قرار داده است.»

همزمان با شهادت امیرالمومنین (ع)، شما می‌توانید در زیر با شاخصه‌های حکومت علوی و سیره سیاسی این حضرت زیاد آشنا شوید.

*توسعه صنعت و تجارت: حضرت خطاب به مردم می فرمایند: «به تجارت بپردازيد كه تجارت، باعث بى نيازى شماست از آنچه در دست ديگران است.» و یا می فرمایند: «حرفه آدمى گنج است.»

*بازرسی مستقیم بازار و جلوگیری از احتکار

*تقسيم برابر ثروت هاى عمومى و به تأخير نينداختن تقسيم آنها

*حمايت از طبقه هاى پايين جامعه

ویژگی‌های شاخص حکومت علوی ، منش سیاسی امام علی(ع)

سیاست ها و اصلاحات فرهنگی:

*توسعه آموزش و پرورش: حضرت خطاب به قثم بن عباس حاکم مکه می فرمایند: « بامداد و شامگاه برايشان بنشين، به استفتاكنندگان فتوا ده، نادان را تعليم كن، و با دانشمند، مذاكره نما.»در منابع تاریخی نیز آمده است که هرگاه حضرت در جنگ فراغت پيدا مى كرد، به آموزش مردم و داورى در ميان آنان مى پرداخت.

*بازداشتن از برهم زدن سنّت هاى پسنديده و ستيز با سنّت هاى ناپسند

*توجه به انتقاد و بی توجهی به ستایش کردن

بیشتر بخوانید: شیوه صحیح قرآن به سر گرفتن +دانلود

یکی از محور‌های اساسی سیاست و زمام‌داری علی (علیه السلام) از همان شروع حکومت، پاک‌سازی‌حکومت از زمامداران منحرف دوره‌ی عثمان بود. یکی از این حاکمان، معاویه‌بن ابی‌سفیان بود. مخالفت علی (علیه السلام) با معاویه به باعث اختلاف‌های شخصی نبود، بلکه تضاد بین اسلام اصیل با جاهلیت و کفر؛ و اختلاف بین دو نوع نحوه تفکر و دو نوع سیاست متفاوت امام و معاویه بود. از آن جا که معاویه در بین معاویه شناسان اهل سنت به دو صفت تحمّل و سیاستمداری معروف است باید سیاست او با معیاری اصیل که همان روش و نظر امام علی (علیه‌السلام) هست، سنجیده شود تا چهره‌ی این شخصیت تاثیر گذار در تاریخ اسلام هر چه روشن‌تر نمایانده شود. در این تحقیق بر اساس خطبه‌ها و نامه‌های امام علی (علیه‌السلام) در نهج‌البلاغه و هم‌چنین روش حکومتی خود حضرت، به نقد دیدگاه‌ها و روش‌های معاویه در حوزه سیاست پرداخته شده است است.

دیدگاه‌های سیاسی و حکومتی معاویه در حوزه‌ی سیاست عبارت بود از این‌که: در نگاه معاویه قدرت و حکومت به مردم، اصالت دارد، او به حکومت نگاه سلطنتی داشته و نه خلافت به شیوه پیامبر؛ و نیز در نگاه سیاسی و مدیریتی او عرب بر عجم برتری داشته هست. هم‌چنین در نظر معاویه جهت رسیدن به قدرت و حفظ آن استفاده از هر وسیله‌ای جایز بود. روش‌هایی که معاویه در طول حکومت خود پیش گرفته بر اساس شرایط متفاوت و افراد مختلف، گوناگون هست. ولی همه در جهت یک هدف (رسیدن به قدرت و حفظ آن) هست. از جمله روش‌های او می‌توان به: پنهان کردن حقیقت از مردم، دشنام دادن به امیرالمومنین (علیه‌السلام) در خطبه‌های رسمی حکومتی مانند خطبه‌های نماز جمعه، جهت بیزار کردن مردم از ایشان، تفرقه افکنی، پیمان شکنی، گرسنه نگه داشتن و در مضیقه و تنگنا قرار دادن مخالفان، تطمیع سران و نخبگان قوم، تبلیغات دروغین، مکر و فریب و تقدس مآبی و تظاهر به دینداری، اشاره کرد.

بیشتر بخوانید: خواندن این سوره ها را در شب قدر فراموش نکنید

هفت شاخصه خاص امام علی (ع) از زبان پیامبر(ص)

پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند: علی جان تو هفت شاخصه داری که هیچکس این هفت تا را ندارد. اگر هم داشته باشد تو در قله هستی و او در دامنه بعد هیچگاه به تو نمیرسد.

هفت شاخصه خاص حضرت علی (ع) از زبان پیامبر (ص) بدین شرح است:

عبارات مهم : عدالت اسلامی – پیامبر
*اولین شخصی هستی که ایمان آوردی و به دین من پیوستی؛ تو در منزل خدا به دنیا امدی این بالاترین ایمان است.
*وفادارترین شخص به عهد خدا هستی.
*در همه حال و همه جا امر خدا مهمترین چیز است.
*دارای عدالت علوی هستی.
*بصیرت قضاوت در حکومت خود داری.
*به درد مردم پیگیری می کردی و بین هیچکس تفاوت نمی‌گذاشتی.
*در پیش خدا مقرب هستی.

*پیامبر اعظم(ص) خطاب به علی(ع) فرمود: «یا علی ما عرف اللّه حق معرفته غیری و غیرک و ما عرفک حق معرفتک غیر اللّه و غیری؛ ای علی! خداوند متعال را نشناخت به حقیقت شناختش جز من و تو، و تو را نشناخت آن گونه که حق شناخت توست، جز خدا و من.»

*و در جای دیگر فرمود: «یا علی لایعرف اللّه تعالی الّا انا و انت و لایعرفنی الّا اللّه و انت و لا یعرفک الّا اللّه و انا؛ ای علی!»، «خدا را نشناخت جز من و تو، و مرا نشناخت جز خدا و تو و تو را نشناخت مگر خدا و من.»

بیهقی یکی از دانشمندان نامی اهل سنّت چنین روایت نموده که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «من احبّ ان ینظر الی آدم فی علمه و الی نوحٍ(ع) فی تقواه و ابراهیم فی حلمه و الی موسی فی عبادته فلینظر الی علی بن طالب علیه الصّلوة و السّلام؛ هر کسی دوست دارد به علم و دانش آدم بنگرد و مقام پرهیزگاری و خودنگهداری نوح را(مشاهده نماید) و بردباری ابراهیم(نظاره کند) و به عبادت موسی(ع) (پی ببرد) باید به علی بن ابی طالب(ع) نظر بیندازد.»

مناقب، روایت فوق را در دو مورد به این صورت نقل نموده هست. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «من اراد ان ینظر الی آدم فی علمه و الی نوح فی مهمه و الی یحیی بن زکریّا فی زهده، و الی موسی بن عمران فی بطشه، فلینظر الی علی بن ابی طالب علیه السلام؛ هر کس می خواهد دانش آدم را، فهم (ژرف) نوح را، و زهد یحیی را و قاطعیّت موسی بن عمران را بنگرد، به علی بن ابی طالب نظر کند.»

پی نوشت:

رج: سیاست نامه امام علی (علیه السلام) /محمد محمدی ری شهری، انتشارات شرکت چاپ و نشر
نهج البلاغة: نامه ۵۳، تحف العقول: ۱۴۳ و ۱۴۷، دعائم الإسلام: ۱ / ۳۶۷
نهج البلاغة: نامه ۵۳
غرر الحکم: ۶۵۶۲، عیون الحکم والمواعظ: ۳۵۷ / ۶۰۴۴
قرب الإسناد: ۱۳۸ / ۴۸۹، بحار الأنوار: ۱۰۰ / ۳۳ / ۱۰
وسائل الشیعة: ۱۳ / ۱۹۵ / ۱۰، بحار الأنوار: ۹۳ / ۴۶ و ۴۷
الکافى: ۵ / ۱۴۹ / ۹، من لا یحضره الفقیه: ۳ / ۱۹۳ / ۳۷۲۳، الخصال: ۶۲۱ / ۱۰
المواعظ العددیّة: ۵۵
نهج البلاغة: نامه ۶۷
رج: سیاست نامه امام علی (علیه اسلام)، محمد محمدی ری شهری، انتشارات شرکت چاپ و نشر دارالحدیث

انتهای پیام/

واژه های کلیدی: عدالت اسلامی | پیامبر | سیاسی | سیاست | اسلام | پیامبر | معاویه | خداوند | اسلامی