به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی گروه تحریریه سایت جوان؛نهج البلاغه با مرور قرن‌ها نه تنها تازگی و جذابیت خویش را حفظ کرده که فزون‌تر ساخته است و این اعجاز نیست مگر به باعث شاخصه هایی که در شکل و محتوا هست. این امتیاز را جز در مورد قرآن نمی توان یافت که در کلام امام علی(ع) راجع به قرآنآمده است: « ظاهره انیق و باطنه عمیق، لاتفنی عجائبه و لاتنقضی غرائبه » قرآن کتابی است که ظاهری قشنگ و باطنی عمیق دارد، نه شگفتی های آن آخر می‎پذیرد و نه رازها آن منقضی می‎شود. در سخن مشابهی نیز آمده است : «لاتحصی عجائبه و لاتبلی غرائبه» نه شگفتی های آن را می‎توان شمرد و نه رازها آن دستخوش کهنگی می‎شود و از بین می‎رود.

سخنان امام علی(ع) در فاصله قرن اول تا سوم در کتب تاریخ و حدیث به صورت پراکنده وجود داشت. سید رضی در آخرهای قرن سوم به گردآوری نهج البلاغه پرداخت و اکنون بیش از هزار سال از عمر این کتاب شریف می‎گذرد. هر چند پیش از وی نیز افراد دیگری در گردآوری سخنان امام علی (ع) تلاش‌هایی به عمل آوردند، ولی کار سید رضی به خاطر شاخصه هایی که داشت درخشید و ماندگار شد، چون سید رضی دست به گزینش زده بود.

شرح و تفسير حکمت ۳۵۵ نهج البلاغه

وَبَنَى رَجُلٌ مِنْ عُمَّالِهِ بِنَاءً فَخْماً، وقال علیه السلام :أَطْلَعَتِ الْوَرِقُ رُؤوسَهَا! إِنَّ الْبِنَاءَ يَصِفُ لَکَ الْغِنَى.

يكى از عاملان (فرمانداران) حكومت امام علیه السلام: منزل باشكوهى ساخت، امام علیه السلام به او فرمود : دِرهمها (و دينارهاى) تو از اين بنا سر برآورده و چنين بنايى به يقين نشانه غنا و ثروت توست!

امام علیه السلام هنگامى كه مردى از عاملان (فرمانداران) خود را ديد كه بناى باشكوهى ساخته به او فرمود: «درهمها (و دينارِ) تو از اين بنا سر برآورده وچنين بنايى به يقين نشانه غنا و ثروت توست»؛ (وَبَنَى رَجُلٌ مِنْ عُمَّالِهِ بِنَاءً فَخْماً فَقال علیه السلام: أَطْلَعَتِ الْوَرِقُ رُؤوسَهَا! إِنَّ الْبِنَاءَ يَصِفُ لَکَ الْغِنَى).

مكرر در نهج البلاغه ديدهايم كه اميرمومنان على علیه السلام راجع به وضع منزل هاى متفاوت سخن گفته و انگشت روى جزئيات گذاشته است و رهبرى و هدايت خود را از اين طريق كامل كرده هست. در داستان منزل شريح قاضى كه ظاهرآ منزل مجللى بود و نمى بايست يك قاضى كشور اسلامى چنان منزل اى براى خود تهيه كند،امام علیه السلام بالحنى ملامت آميز مطالب مهمى را به او تذكر داد وسندى براى آن منزل درست كرد،سندى عجيب وبى سابقه،نه ماننداسنادمعمولى منزل ها؛ سندى بسيار آموزنده و عبرت انگيز كه ناپايدارى و بى اعتبارى دنيا را برملا مى سازد و نشان مى دهد كه آنها كه در بند منزل هاى مجلل و بسيار مستحكم هستند تا چه حد گرفتار غفلت و غرورند و از واقعيات مربوط به دنيا بى خبر. به تعبير امام علیه السلام اگر «شريح»، اين سند اخلاقى را پيش از اين مشاهده مى كرد از خريد آن منزل منصرف مى شد. (شرح كامل اين نامه و اين سند را در جلد نهم از همين كتاب ذيل نامه سوم مطالعه فرماييد).

شرح و تفسير حکمت ۳۵۵ نهج البلاغه با عنوان تجمل گرایی را در اینجا بخوانید.

در خطبه ۲۰۹ نيز خوانديم كه «علاء بن زياد همدانى» يكى از ياران امام علیه السلام در بصره بيمار شده است بود. حضرت به عيادت او رفت و هنگامى كه چشمش به منزل وسيع او افتاد به صورت استفهام انكارى فرمود: «با اين منزل وسيع در اين دنيا چه مى خواهى بكنى، در حالى كه در سراى آخرت به آن نيازمندترى؟» سپس راهى به او نشان داد كه اين منزل وسيع مايه ناراحتى او در آخرت نشود. فرمود: آرى اگر بخواهى مى توانى با همين منزل وسيع به آخرت خود برسى وسعادتمند شوى؛ اينگونه كه از ميهمانها (ى نيازمند) در آن پذيرايى كنى وصله رحم در آن به جا آورى و حقوق شرعى آن را بپردازى. اگر چنين كنى به وسيله اين خانه، منزل آخرت تو آباد مى شود. اينگونه حوادث نشان مى دهد كه تا چه اندازه پيشوايان اسلام به مسائل تربيتى و اخلاقى اهميت مى دادند و به اصطلاح از هر سوژهاى براى طرح يكى از مسائل اخلاقى بهره مى گرفتند، با موشكافى به اطراف خود مى نگريستند و هر انحرافى را تذكر مى دادند. بازمى گرديم به تفسير كلام حكيمانه امام علیه السلام. جمله «إِنَّ الْبِنَاءَ يصِفُ لَکَ الْغِنَى».

اشاره به اين است كه اين منزل نشان مى دهد تو مرد ثروتمندى هستى وهمين باعث مى شود كه علامات سوال، اطراف تو به وجود آورد كه يك كارگزار حكومت اسلامى اين همه ثروت را از كجا به دست آورده است و مردم به غيبت تو خواهند نشست و حسودان نيز بر تو حسد خواهند برد. آيا بهتر نبود منزل متوسطى تهيه مى كردى تا از همه اين آزارها در امان بمانى؟ تعبير به «أَطْلَعَتِ الْوَرِقُ رُءُوسَهَا؛ دِرهمهاى نقره (و دينارهاى طلا) سر و كله خود را از بالاى اين بنا آشكار ساخته است» نشان مى دهد كه او ثروتهايى اندوخته بود؛ ولى سعى داشت مردم از آن باخبر نشوند، زندگى به ظاهر راحت وبى آلايشى داشت. امام علیه السلام به او هشدار مى دهد كه اين ساختمان تو باطن تو را آشكار ساخته و آنچه را پنهان مى داشتى برملا نموده هست. مردم به ثروتمند بودن تو پى بردهاند و طبعآ سيل اعتراضاتشان به سوى تو سرازير خواهد شد. نكته منزل مناسب و در حدّ شأن در بعضى از روايات اسلامى، داشتن منزل وسيع يكى از نشانه هاى سعادت شمرده شده است هست. در كتاب وسائل الشيعه در ابواب «احكام المساكن» به تناسب احكام مساجد، بابى تحت عنوان «اسْتِحْبَابِ سَعَةِ الْمَنْزِلِ» وجود دارد و در آن احاديث فراوانى از پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله و ائمه هدى : راجع به تشويق به وسعت منزل ذكر شده است هست؛ از جمله در حديثى از پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله مى خوانيم: «مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ الْمَسْكَنُ الْوَاسِعُ؛ از جمله سعادتهاى انسان مسلمان اين است كه مسكن وسيعى داشته باشد». در حديث ديگرى مىخوانيم كه از امام ابوالحسن (امام كاظم) علیه السلام پرسيدند : فضيلت زندگى دنيا در چيست؟ امام علیه السلام در پاسخ فرمود: «سَعَةُ الْمَنْزِلِ وَكَثْرَةُ الْمُحِبِّين؛ وسعت منزل و فزونى دوستان و محبان». احاديث متعدد ديگرى به همين مضمون در همان باب آمده هست. آيا اينگونه احاديث با آنچه در بالا از كلمات اميرمومنان على علیه السلام آمد مخالف است؟ به يقين تعارضى ندارد، زيرا منظور، منزل وسيعى است در حد متعادل نه آنچنان افراطگونه كه اسباب غيبت و حسادت و يا ناراحتى مستمندان گردد و نه آنچنان تنگ و تاريك كه روح انسان را آزار دهد. اسلام در هرجا طرفدار اعتدال و ميانه روى است و همه پيروان خود را از افراط و تفريط برحذر مىدارد؛ افراط و تفريطى كه هر دو مايه مشكلات وبدبختى هاست.

انتهای پیام/

واژه های کلیدی: نهج البلاغه | نهج البلاغه | تفسیر |