اطلاعیه سایت
احکام شرعی مرتبط با محیط زیست را مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، در این مطلب بخوانید.
به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی گروه تحریریه سایت؛ نگاه اسلام به محیط زیست و محیط -اعم از جاندار و بی‌جان – عاطفی، اخلاقی، معنوی و هدایت‌گرانه است و برخورداری از مواهب طبیعی نیز بر پایه‌ی اصولی متین، عادلانه، حکیمانه، متوازن و سازنده استوار گردیده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح‌زاده -عضو دفتر استفتائات حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای و مدیر مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی- به پرتکرارترین سؤالات مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای پاسخ داده‌اند که متن پاسخ‌ها، به شرح زیر انتشار می‌شود.
شکستن شاخه درختان چه حکمی دارد؟
شكار حيوانات چه حكمی دارد؟ ، پاسخ به سوالات شرعی راجع به احكام محيط زيست
بی‌جهت نباید شاخه‌ی درختان را شکست. اگر این درخت متعلق به مردم یا مثلاً اموال بیت‌المال هست، این کار حرام هست. اگر هم باغ شخصی ما هست، گاهی اوقات شکستن یک شاخه‌ی درخت، اسراف یا ازبین‌بردن بی‌جهت اموال است.
اما یک‌وقت است که شما درخت را هرس می‌کنید که آن هم کار اهل فن هست؛ جهت اینکه درخت میوه‌ی بیشتری دهد، این اشکال ندارد.
آیا کندن شاخه‌ای کوچک از درخت یا گیاهی که در پارک یا فضای عمومی وجود دارد جهت کاشتن در منزل یا جای دیگر اشکال شرعی دارد؟
بله؛ اگر منع قانونی دارد اشکال دارد؛ اگر هم نمی‌دانید که منع قانونی دارد یا خیر، باز هم نمی‌توانید ببرید و در جای دیگری قلمه بزنید. ولی اگر منع قانونی نداشته باشد اشکالی ندارد. البته معمولاً این کارها اجازه می‌خواهد.
احکام شرعی مرتبط با محیط زیست را مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، در این مطلب بخوانید.
راه رفتن بر روی چمن‌های خیابان‌ها و ادارات که جهت آنها هزینه می‌شود با توجه به اینکه بعد از مدتی که بر روی آنها راه رفته شود، از بین می‌روند و فضای سبز چهره‌ی زشتی پیدا می‌کند چه حکمی دارد؟
به‌طورکلی آسیب زدن و از بین‌بردن زمین کاشته‌شده، حالا چه محصولات گیاهی خوردنی در آن باشد، چه گیاه های زینتی، چه آن گیاه های کم باشد یا زیاد، چه در ملک شخصی دیگران باشد یا متعلق به املاک عمومی باشد مثل فضای سبز وسط خیابان‌ها یا بوستان‌ها حرام است.
حالا ممکن است بعضی بگویند به چه دلیل حفاظی جهت این فضا نگذاشته‌اند؟ خب نگذاشته باشند؛ جهت آنها که واجب نیست حفاظ بگذارند. ما باید بدانیم که ضرر رساندن به اموال دیگران جایز نیست.
وظیفه ما درباره آداب چمن گره‌زدن در روز محیط زیست چیست؟
اصل این مسئله مبنایی ندارد و از نظر دینی هم تأیید نشده است و اثر و فایده‌ای هم جهت آن نيتی که افراد چمن را گره می‌زنند، ندارد.
علاوه بر این اگر چمن متعلق به فضاهای عمومی باشد گاهی اصلاً این کار جایز نیست که وارد بشوید و اگر زمین کاشته‌شده‌ی مردم هست، نباید وارد آن بشوید و اگر صاحب زمین راضی نباشد، مرتکب حرام شده‌اید. خسارتی هم اگر وارد بشود باید جبران کنید.
شكار حيوانات چه حكمی دارد؟ ، پاسخ به سوالات شرعی راجع به احكام محيط زيست
اگر کسی را از ریختن زباله در فضای عمومی و لطمه‌زدن به محیط زیست نهی کنیم، مصداق نهی از منکر پیدا می‌کند؟
اگر ما معنای منکر را بدانیم، می‌فهمیم که آیا این کار نهی از منکر است یا خیر؛ منکر از نظر فقهی هر کار ناپسندی هست؛ حالا ممکن است مکروه باشد یا حرام. نهی دیگران از حرام واجب است و نهی از کار مکروه مستحب هست. بنابراین اگر نگوییم که ریختن زباله در این مکان‌ها حرام است – که در بعضی از موارد واقعاً ریختن زباله و لطمه‌زدن به محیط زیست حرام است – نهی کردن دیگران از این کار هم مصداق نهی از منکر مستحب یا واجب هست. ما باید جلوگیری کنیم از لطمه‌زدن به محیط زیست.
آیا ریختن پوست میوه و زباله‌های تجزیه‌شدنی در کوه و دشت و محیط زیست اشکال شرعی دارد؟
اگر این کار لطمه به اراضی، به طبیعت، به محیط زیست یا به سلامت مردم بزند حرام هست. امروز گاهی یک کار اشتباه ضررش به کل جامعه‌ی اسلامی وارد می‌شود. بعضی از رفتارهای ما دیگر عمل شخصی محسوب نمیشود؛ ما می‌خواهیم یک کشوری را به‌گونه‌ای بسازیم که جهت دیگران الگو باشد، بنابراین یک‌سری رفتارهای ما لطمه‌های عمومی مهمی دارد. حالا ممکن است زباله‌ی کوچکی باشد که از نظر حکم شرعی هم نمی‌توانیم بگوییم که حرام هست؛ ولی همان‌ها هم باز مراعاتش خوب است و پرهیز از این کارها پسندیده است.
احکام شرعی مرتبط با محیط زیست را مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، در این مطلب بخوانید.
ریختن زباله در خیابان‌ها، کنار جاده‌ها و ساحل رودخانه‌ها یکی از معضلات زیست‌محیطی شده است هست؛ از نظر شرعی این کارها چه حکمی دارد؟
این کارها محیط زیست را خراب و چهره‌ی یک کشور اسلامی را خدشه دار می‌کند. دیگران هنگامی می‌آیند و این اوضاع را می‌بینند میگویند که این فرهنگ مسلمانان است در حالی که فرهنگ اسلام، فرهنگ تمیزی، پاکیزگی و نظافت است.
ثانیاً در بعضی موارد این کار ما فارغ از اینکه صورت کشور ما را زشت می‌کند، به محیط زیست ضربه می‌زند؛ افراد باید از این کارها که در بسیاری از موارد حرام هم است پرهیز کنند.
ثالثاً این کارها هزینه‌ی بسیار زیادی را به کشور تحمیل می‌کند. جمع‌آوری این زباله‌ها بار مالی زیادی جهت بیت‌المال دارد.
شكار حيوانات چه حكمی دارد؟ ، پاسخ به سوالات شرعی راجع به احكام محيط زيست
نکته‌ی دیگری که باید مورد توجه باشد این است که به‌جای آوردن شکر نعمت‌های الهی به استفاده‌ی درست از آنها هست. استفاده‌ی نادرست‌کردن از نعمات، کفران آنها و خراب‌کردن آنها محسوب می‌شود. خداوند یک محیط زیست زیبا، سواحلی لذت‌بخش و هوایی مطبوع به ما بخشیده هست. به چه دلیل باید بعضی این نعمات را با آلودگی‌های گوناگون کفران کنند؟
نکته‌ی بعدی هم آن است که بسیاری از این زباله‌ها قابل استفاده‌ی مجدد است و این‌گونه دور انداختن آنها خودش یک نحوه‌ی دیگر کفران نعمت هست. به‌هرحال این مواد را می‌شود بازیافت نمود. خوب است که افراد این زباله‌ها را به صورت جداگانه کنار بگذارند تا بازیافت شود.
شکار حیوانات چه حکمی دارد؟
اگر شکار از نظر قانون ممنوع بود، یعنی اگر منطقه‌ای به‌عنوان یکی از مناطق «شکار ممنوع» اعلام شده است باشد، شکار در آن منطقه جایز نیست. یا اینکه اگر مسئولان شکار نوع خاصی از حیوانات را غیرقانونی اعلام کرده باشند، شکار آن حیوان جایز نیست. غیر از اینها شکار یک عمل مباح است و اگر کسی جهت گذران زندگی مثلاً جهت تأمین خوراک خودش حیوانی را که از نظر قانونی ممنوع نبود شکار کرد، اشکالی ندارد.
آزار و اذیت حیوانات به قصد تفریح یا شکار چه حکمی دارد؟
آزار رساندن به حیواناتی که آزار نمی‌رسانند جایز نیست. لذا اگر حیوان آزاردهنده نیست، جهت تفریح و شکار نباید او را اذیت کرد؛ حالا اگر کسی حیوانات حلال‌گوشت که شکار آنها ممنوع نیست را شکار کرد و گوشتش را استفاده نمود اشکالی ندارد.
زمانی که ما علف‌های هرز را جمع‌آوری می‌کنیم آنها را می‌سوزانیم و نمی‌دانیم موجودات زنده‌ای مانند حشرات بین آنها هستند یا خیر؛ آیا این کار اشکال دارد؟
نه، اشکالی ندارد؛ مورد نیاز نیست که شما همه‌ی علف‌ها را بگردید و ببینید که وسط آنها حشره‌ای است یا خیر. یک‌وقت است که در بین علف‌های هرز یک حشره‌ای می‌بینیم یا احتمال نیرومند می‌دهیم که یک جانور یا حیوان بی‌آزاری رفته میان این علف‌ها، خب در این صورت سوزاندن درست نیست.
آیا استفاده از خودروهایی که آلایندگی بیش از حد مجاز دارند، اشکال دارد؟
بله؛ به‌طورکلی آلوده کردن این هوای صافی که خداوند جهت تنفس افراد، گیاه های و حیوانات قرار داده هست، کار شایسته‌ای نیست. ولی از نظر شرعی اگر واقعاً آلایندگی یک ماشین بیش از حد مجاز است که قانوناً ممنوع هست، استفاده از آن اشکال دارد. البته حتی اگر قانون هم منع نکرده باشد ولی صاحب ماشین تشخیص می‌دهد که آلایندگی این ماشین ضرر زیادی به دیگران می‌زند و واقعاً جهت سلامت دیگران مضر هست، باز هم استفاده از این ماشین جایز نیست.
رفت‌وآمد با وسایل نقلیه‌ی شخصی و عدم استفاده از وسایل نقلیه‌ی عمومی در زمان‌هایی که هوای شهر آلوده هست، چه حکمی دارد؟
اگر اوضاع یک اوضاع استثنایی و هوای شهر آلوده باشد به‌گونه‌ای که هر چه این وسایل به تعدادشان اضافه شود، به آن آلودگی اضافه می‌شود و تنفس این هوا جهت مردم به‌ویژه افرادی که دچار بیماری‌های قلبی و تنفسی هستند ضرر قابل توجه داشته باشد، در این صورت اگر کسی باعث زیاد کردن این آلودگی شود و ضرر معتنابه به مردم برساند، کار حرام مرتکب شده است هست. لذا اگر مسئولان اعلام کردند که مردم وسایل نقلیه‌ی شخصی را بیرون نیاورند باید مراعات شود.
آیا سیگارکشیدن در حالتی که موجب آلوده‌شدن فضای تنفس دیگران شود، اشکال شرعی دارد؟
اگر تشخیص کسی این باشد که استعمال دخانیات مثل سیگار و قلیان برایش ضرر قابل توجه دارد، استعمال آنها حرام هست. ولی اگر می‌داند در این حد ضرر ندارد یا به‌هرحال به یقین نرسیده هست، در این اوضاع ترک استعمال آنها بهتر است.
حالا اگر فردی سیگار بکشد و دود سیگار او موجب آزار و اذیت دیگران شود یا اینکه ضرر قابل توجهی جهت دیگران داشته باشد، این کار حرام هست. ولی اگر موجب مزاحمت دیگران نباشد یا ضرر قابل توجه جهت آنان نداشته باشد، حرام نیست، ولی ترکش بهتر است.
ریختن زباله به دریا اشکال دارد؟
اگر کاری انجام بدهیم که آرامش محیط زیست دیگران برهم بخورد یا حتی شرایط زیستی حیوانات و گیاه های بی‌جهت دچار مسئله بشود و آنها آزار ببینند، این کار جایز نیست. مخصوصاً این مسئله درباره‌ی دریاها که محیط زندگی بسیاری از موجودات و مخلوقات الهی است صدق می‌کند. آبزیان امروزه یکی از منابع مهم تأمین مواد غذایی انسان‌ها هستند و بنابراین اگر به دریاها لطمه‌ای وارد شود که همچنین به آبزیان هم لطمه بزند، این کار حرام هست. منظور ما در اینجا از دریا اعم است و شامل دریاچه‌ها و خلیج‌ها و اقیانوس‌ها و … هم می‌شود.
آیا کاشتن درخت و گیاه در منزل یا مکان‌های عمومی دارای ثواب خاصی است؟
به‌طورکلی درخت کاشتن از نظر اسلام ثواب دارد. کاشتن گیاه هم به این معنا که یا فضا را سبز می‌کند یا هوا را تصفیه می‌کند یا گیاهانی است که ثمر می‌دهد، آن هم خوب است.
اما احکام ثانویه‌ای هم است که باید مراعات شود. آیا در هر جایی خوب است درخت بکاریم؟ اگر مکان عمومی بود، یا منزل خودمان بود چگونه است؟ بنابراین درست است که اصل درختکاری و کاشتن گیاه خوب است ولی حکم ثانویه هم در اینجا مطرح هست. اولاً باید در ملک خودمان باشد. در جاهای عمومی بدون اجازه نمیشود درخت کاشت. در ملک دیگران هم مجاز نیستیم که درخت بکاریم. حتی ممکن است نوعی از درخت کاشتن در ملک شخصی هم اشکال داشته باشد؛ مثلاً فردی باغچه‌ای درست کرده، ولی چون درست نساخته، این باغچه به ساختمان همسایه نم می‌دهد. این کار آزار به همسایه هست. او نمی‌تواند به بهانه‌ی اینکه گفته‌اند درختکاری کنید تا هوا تصفیه شود، فضا سبز شود، شهر سرسبز باشد، به همسایه‌اش آزار برساند.
انتهای پیام/
احكام شرعی مرتبط با طبيعت و فضای سبز
واژه های کلیدی: اشکال شرعی | حیوانات | استفاده | قانونی | حیوانات | استفاده | ممنوع | ماشین | زباله