بهرام قاسمي : دونالد ترامپ از خاورميانه تنها نفت دلار و رقص شمشير را مي شناسد

عبارات مهم : وزارت امور خارجه – دونالد ترامپ

جهان سردرگم، بهترين تعبير براي اين روزهاي جامعه بين المللي است كه از يك سو با بحران گروه هاي تروريستي متعدد سردرگريبان است و از سوي ديگر با منازعه هاي سياسي متعدد و متنوع در نقاط متفاوت دنیا از خاورميانه تا شرق آسيا. در چنين شرايطي، رييس جمهور ايالات متحده نيز با سياست هاي خام و ناپخته بر بحران هاي موجود مي افزايد. در آخرين مورد از بحران آفريني هاي وي نيز شاهد سخنراني مملو از توهين، عاري از حقيقت و آلوده به خشونت صرف وي از تريبون سازماني بوديم كه براي ارتقاي صلح و امنيت جهاني درنظر گرفته شده است است.

دونالد ترامپ از خاورميانه تنها نفت دلار و رقص شمشير را مي‌شناسد / بهرام قاسمي

تنها چندساعت بعد از سخنراني دونالد ترامپ بود كه حسن روحاني، رييس جمهور ايران در سخناني از همان تريبون به هرتهديدي نه گفت و تاكيد كرد كه ايران نه كشور آغازگر نقض برجام و نه تهديدكننده سايركشورها خواهد بود. بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت امور خارجه كشورمان در گفت وگوي اختصاصي با «اعتماد» تاكيد مي كند كه ترامپ با چشماني بسته به جنگ با همه برخاسته هست. وي فرجام خوبي براي رياست جمهوري وي در نظر نداشته و تاكيد مي كند كه رياست جمهوري ٩ ماهه ترامپ تا همين امروز نيز امريكا را شرمگين كرده هست. مشروح اين گفت وگو به شرح زير است:

دونالد ترامپ، رييس جمهور ايالات متحده در نطق خود در مجمع عمومي شرکت ملل متحد، حمله بي سابقه اي به ايران كرد. وي هم توافق هسته اي با ايران را زيرسوال برد و هم فعاليت هاي منطقه اي ما را هدف قرار داد و البته انتقادهاي بي سابقه اي از وضعيت حقوق بشر در ايران كرد. فكر مي كنيد اين سخنان را مي توان نشانه اي از تشديد تنش ميان ايران و امريكا در سه سال و نيم باقيمانده از دولت ترامپ دانست؟

وزارت امور خارجه | دونالد ترامپ | رييس جمهور | وزارت خارجه | دولت ترامپ | امور خارجه | روز گذشته | امارات | سياسي | ايران

سخنان ترامپ، نطقي تاريخي و بي نظير محسوب خواهد شد، تاريخي و بي نظير به واسطه بي جا و مضحك گويي و بي سابقه ترين نطق ناشيانه يك رييس جمهور امريكا در شرکت ملل. ترامپ بي تجربه نشان داد كه از هيچ گونه دانش و آگاهي و بينشي در حوزه مسائل سياست خارجي برخوردار نيست. از فهم و درك حقوق بين الملل و روح و فلسفه شرکت ملل و منشور آن و اهداف اين شرکت بي خبر است يا خود را به ندانستن مي زند. ترامپ از تريبون شرکت ملل به نحوي سخيف، مضحك و شرم آور به تهديد ساير كشورها مي پردازد و جنگ افروزي و نداي جنگ و نابودي ساير كشورها را فرياد مي كند. قصد خود از نابودي كره شمالي را به رخ جهانيان مي كشد و ايران داراي چند هزار سال تمدن و فرهنگ را تهديد مي كند.

ترامپ بسيار دانسته يا ندانسته به نقض منشور و روح شرکت ملل مي پردازد و قطعنامه شرکت ملل را به هيچ مي انگارد. ترامپ نه تنها دچار اين خطاي فاحش استراتژيك مي شود بلكه تكبر و نخوت و نژادپرستي خود را به ميدان قضاوت آدميان در دوران فرابرد گي و دنیا مدرن امروز به بدترين شكل ممكن به تماشا مي گذارد. رييس جمهور امريكا آنچنان مست و مدهوش وعده هاي زر و پول برخي رژيم هاي فاسد منطقه است كه فراموش مي كند از كدام تريبون و در برابر كدامين مردم و كدامين دنیا و به نمايندگي از چه حكومتي و مردمي و مدعيان چه ارزش هايي سخن مي راند.

تا چه اندازه سخنان وي را مي توان تهديدي براي برجام دانست؟

به نظر مي رسد او در برجام هم نمي داند چه مي خواهد. شايد به دنبال روزنه اي براي كسب درآمد است و اين مخالفت خواني ها هم در راستاي آن هست. برجام، تفاهمي جهاني، قانونمند و همگاني است كه به شكلي بخشي از يك قطعنامه شرکت ملل هست. ترامپ با چشماني بسته يا به هر دليلي كه بسته نگهداشته شده، دون كيشوت وار به جنگ با همه برخاسته هست. مشكل ترامپ برجام نيست. حتي برجامي كه همگان بر آن مهر تاييد گذاشته اند. او با بودن برجام، امكان تعرض و تخطي و تجاوز را از دست داده است و لذا در اين محيط، ناچار است به تخريب تمامي اركان هاي جهاني و بين المللي روي آورد.

دونالد ترامپ از خاورميانه تنها نفت دلار و رقص شمشير را مي‌شناسد / بهرام قاسمي

ترامپ بي هيچ دستاوردي در دنیا و در همه نداشتن هاي خود بايد تمامي داشته هاي ديگران را تخريب كند. قطعنامه ٢٢٣١ دقيقا راه بر بهانه جويي هاي او در بحث موشكي ايران را بسته هست. آژانس مرتبا پايبندي ايران به برجام را تاييد مي كند. عصبانيت، عصبيت و لجاجت با خود و همه فقط از سر ناآگاهي و كبر و غرور و نخوت نيست، بلكه از روي ناتواني هست. از سويي لابي صهيونيزم و تلاش نتانياهو را بايد پاسخي در خور بدهد و از سوي ديگر، برخي از صاحبان ثروتان عرب را براي برداشت اندوخته هاي آنان و آراي بخشي از هواداران داخلي خود را به نياز نشسته است.

فكر مي كنيد سخنان وي تا چه اندازه منجر به دوري متحدان اروپايي از امريكاي ترامپ شود؟

وزارت امور خارجه | دونالد ترامپ | رييس جمهور | وزارت خارجه | دولت ترامپ | امور خارجه | روز گذشته | امارات | سياسي | ايران

جهان مي داند كه امريكاي امروز قابل اطمينان نيست. امريكاي امروز، امريكاي بعد از جنگ دوم جهاني نيست. امريكاي ترامپ، به هيچ پيمان و تعهد جهاني پايبند نيست. امريكاي او منادي هيچ ارزش والاي انساني هم نيست. امريكاي ترامپ امروز ديگر به كار تجارت نفت و كالا بسنده نمي كند. تروريسم، صلح، تعهدات جهاني، انسانيت و… همه در فرهنگ ترامپ كالايي ديده مي شوند كه مي تواند همه را در بازار مكاره اي به حراج بگذارد.

امروز امريكا در برابر دنیا و حتي مردم اين كشور شرمنده هست. ادامه اين وضعيت و سياست، ترامپ را تنهاتر از آني خواهد كرد كه حتي بتوان تصور آن را كرد و اين كمترين هزينه براي كسي است كه تفاوت بين حكمراني و اداره يك بنگاه معاملات املاك را درك نكرده هست. رييس جمهور امريكا نه دنیا را مي شناسد و نه منطقه حساس خاورميانه را. او تنها شايد از منطقه ما دلار، نفت و احتمالا رقص شمشير را شناخته باشد.

دونالد ترامپ از خاورميانه تنها نفت دلار و رقص شمشير را مي‌شناسد / بهرام قاسمي

پس از سخنراني تند و تيز ترامپ در مجمع عمومي شرکت ملل متحد بسياري انتظار سخنان حسن روحاني را داشتند كه مي توانست به نوعي پاسخ به رييس جمهور امريكا هم باشد. بازتاب ها به واكنش ايران به بیانات ترامپ را چگونه ارزيابي مي كنيد؟

ايران در برابر توهين ها و نابجاخواني و غلط گويي هاي او با متانتي كه ريشه در يك فرهنگ و منش و تمدن دارد با منطقي عالمانه و آگاهانه با دنیا سخن گفت. سيل ديدارهاي وزير امور خارجه در نيويورك و سبقت براي ديدار با نماينده ايران بعد از آن سخنان چندش آور قرون وسطايي، نشان داد كه غرب نيز به گونه اي شرمسار آن سخنان و اين واکنش‌ حكيمانه رييس جمهور ايران هست. ترامپ با كلام و واکنش‌ خود در دوران رياست جمهوري اش لحظه به لحظه مشغول خودزني است و البته بازنده اين بازي كاسبكارانه نيز خود او است.

هيچ كس بهتر از ترامپ نمي توانست نگاه دنیا را به ايالات متحده مدعي ارزش هاي والاي انساني اينچنين حقير كند. سخنان ترامپ نگاه پيشين شايد مثبت جهانيان را بيش از پيش نسبت به امريكا كاهش داد و مي توان گفت كه جامعه جهاني را نه فقط از رييس جمهور امريكا كه از اين كشور نيز دور كرد. سخنان ترامپ كه با ادبياتي سخيف و بي ادبانه و نفرت پراكني همراه بود باعث مي شود كه مردم و نخبگان دنیا براي شناختن مردم ايران تلاش بيشتري بكنند.

امانوئل مكرون، رييس جمهور فرانسه، در گفت وگو با سي ان ان تاكيد كرده بود كه بايد راجع به تكميل توافق هسته اي با ايران گفت وگو كرد. بحث تكميل توافق هسته اي با بحث بازگشايي دوباره برجام تفاوت دارد و به نظر مي رسد كه برخي حتي در اروپا از افزودن وقت بيشتر به اين توافق استقبال كنند. موضع جمهوري اسلامي ايران در اين خصوص چيست؟

برجام، دفتري بسته و فصلي به پايان رسيده است و نمي توان آن را براي بار ديگر گشود. قابل مذاكره مجدد نيست و نبايد باشد. به چه دلیل كه در صورت پذيرش اين اصل، بايد در مورد تمامي تفاهمات صورت گرفته در دنیا بار ديگر به صحبت، بررسي و تغيير نشست. برجام مربوط به هيچ كشوري نيست. برجام جهاني است و جهاني باقي مي ماند، مگر اينكه آن را نخواهيم و آنگاه تمامي آن از دور خارج مي شود. برجام به امريكا تعلق ندارد. امريكا بايد ياد بگيرد كه در اين دنیا با اين مشخصه ها، تنها يك كشور هست، البته با ويژگي هاي خود، با يك راي در شرکت ملل، مثل هر كشور ديگري در شرکت ملل.

اروپا نمي تواند به بهانه آرام كردن آقاي ترامپ براي حفظ برجام، بپذيرد كه مي توان نوعي بازنگري در آن داشت. برجام يك چارچوب به هم پيوسته هست، يا همه آن به كار آيد يا بهتر آن است كه به فراموشي سپرده شود. اروپا بايد فشار مورد نیاز را بر ترامپ در مورد پايبندي به برجام ادامه دهد. آقاي مكرون بايد به عنوان رييس جمهور كشوري با فرهنگي ارزشمند كه در حمله امريكا به عراق نقش تاريخي خود را ايفا كرد عمل كند. فرانسه و رييس جمهور اين كشور نبايد به تكرار آنچه پرزيدنت ترامپ مي پسندد، بپردازد و هزينه عدم شناخت و ناآگاهي و سودجويي ايالات متحده را پرداخت كند. اروپاي امروز در معرض يك گزینش حياتي قرار دارد.

ايران كشوري قابل اتكا و اعتماد و متعهد به تمامي تعهدات خود و كشوري ثبات بخش است كه در صف نخست مبارزه با تروريسم ايستاده هست. ايران با خويشتنداري به تعهدات خود در برجام پايبند است و هيچگاه نخستين نقض كننده برجام نخواهد بود ولی تحمل و صبر ايراني در برابر تعدي و تجاوز و نقض تعهد و نقض برجام از حد مشخصي برخوردار هست. بهتر آن است كه آقاي مكرون به فكر بازپروري افكار خطرناك آقاي ترامپ باشد و نقش تاريخي خود را ايفا كند.

تجديدنظر در برجام يا مذاكره مجدد اتفاق نمي افتد. آنچه به غلط و از سر اشتباه در مورد نفوذ منطقه اي ايران گفته و القا مي شود و هدف آن ايران هراسي و ايران ستيزي و ممانعت از كار اروپا با ايران بدون امريكاست نيز چيزي جز يك نفوذ فرهنگي و طبيعي و ذاتي، كه ريشه در تاريخ منطقه دارد، نيست و فرانسه و اروپاي فرهنگي مي داند كه فرهنگ و تمدن و ميراث تاريخي در جغرافيا نمي گنجد و اين نفوذ براي آنان كه از فرهنگ و تمدن شناختي دارند، خطر محسوب نمي شود.

قريب به يك ماه پيش ٤ كشور امريكا، بريتانيا، فرانسه و آلمان در بيانيه اي مشترك، آزمايش موشكي اخير ايران و پرتاب موشك سيمرغ را محكوم كردند. اقدامي كه در يك سال و نيم گذشته از توافق هسته اي سابقه نداشته است و با واكنش ايران روبه رو شد. آيا اين اقدام را مي توان نشانه اي از همراهي احتمالي اروپايي ها با امريكا در مساله موشكي ايران دانست؟

اميدوارم اروپا با تجربياتي كه در سال هاي اخير اندوخته به اين بلوغ رسيده باشد كه بتواند در اتخاذ سياست هاي كلان خود از تجارب پيشين در سطح دنیا و به خصوص در رابطه با ايران استفاده كند. اروپايي ها بايد به اين درك رسيده باشند كه واقعيت هاي دنیا و منطقه با آنچه كه در ظاهر در جريان هست، متفاوت است.

اروپايي ها يك بار در گذشته دچار غلط های تاكتيكي در قبال ايران شده است اند. در سال هاي نخست سر و صدا در مورد برنامه هسته اي ايران و در دوراني كه به غلط با لفاظي هاي مقام هاي امريكايي اين سخن جاري بود كه امريكا به ايران حمله خواهد كرد، بسياري در اروپا گمان مي كردند با ايستادن در كنار امريكا و پيگيري سياست هاي تحريمي عليه ايران مي توانند واشنگتن را از تصميم گيري براي ورود به يك منازعه جدي با ايران دور كنند. در حمله به عراق نيز برخي از كشورهاي اروپايي دچار چنين اشتباهي شدند.

امروز هم اگر اروپايي ها تصور كنند با شراكت در ساير پرونده ها و مباحث امريكا عليه ايران مي توانند واشنگتن را به راه راست در حوزه اجراي برجام رهنمون شوند، خطاي استراتژيك بزرگي مرتكب خواهند شد. اين يك دام ديگر خواهد بود و همراهي اروپا با امريكا در حوزه هاي غيرهسته اي عليه ايران كمكي به صلح و ثبات منطقه اي نخواهد كرد. توصيه من به اروپا اين است كه از پرداختن به اين مباحث اجتناب كنند.

سياست هاي ايران در حوزه موشكي كاملا مشخص است و با تجربه اي كه از تاريخ جنگ تحميلي داريم و با توجه به شرايط منطقه اي موظف هستيم در پاسخ به خواست ملت و حفاظت از كيان و مرزهاي مان به توسعه سياست هاي دفاعي خود بپردازيم. سياست هاي دفاعي ما عليه هيچ كشوري نخواهد بود. اروپايي ها بايد به اين پرسش پاسخ بدهند كه اين ميزان سلاح به چه دليل به كشورهاي منطقه ما فروخته مي شود؟ آنها بايد بودجه نظامي ما را با بودجه نظامي كوچك ترين كشورهاي منطقه مقايسه كنند و ببينند كه بايد دلواپس توسعه نظامي كدام كشورها به جاي ايران باشند؟ لذا اروپا براي متقاعد كردن امريكا براي باقي ماندن در برجام نبايد با پرونده سازي هاي غيرهسته اي امريكا عليه ايران همراه شود.

اخيرا برخي شهروندان ما بعد از اعلام خبر لغو ويزاي صربستان به اين كشور مراجعه كرده ولی موفق به ورود به آن نشده اند. در حال حاضر آيا ما در شرايط لغو كامل ويزا با صربستان قرار داريم و شهروندان مي توانند بدون نگراني به اين كشور سفر كنند؟

برخي افرادي كه بعد از ماجراي لغو ويزاي صربستان براي ايران به اين كشور رفته اند و بازگردانده شده است اند يا آنجا از ورود آنها ممانعت شده است است با پاسپورت هاي جعلي و از مقاصدي جز ايران مانند تركيه مراجعه كرده بودند. برخي از ايراني هايي نيز كه راهي صربستان شده است بودند نيز وسايلي را به همراه خود داشته اند كه پليس تشخيص داده است كه جزو ملزومات و وسايل يك توريست نيست و احتمالا اين افراد براي ماندن و اقامت هاي طولاني رفته بودند. بايد به ايرانياني كه عازم صربستان هستند توصيه كرد كه ضمن رعايت كليه مقررات و قبل از عزيمت در مورد چگونگي ورود و مدت اقامت در آن كشور بررسي هاي مورد نیاز را به عمل آورند. اگرچه لغو رواديد يكجانبه از سوي آن دولت به منظور افزايش تعداد گردشگران و جلب توريست و درآمد صورت پذيرفته است ولی آنان طبق مقررات و قواعد خود از هر گونه ورودي كه احساس كنند قصد اقامت بيش از حد معين شده است دارند جلوگيري به عمل مي آورند و آنان را به مقصد اوليه ديپورت مي كنند. امكان عزيمت از صربستان به ساير كشورهاي اروپايي با توجه به کارهای امنيتي شديد آن كشور ميسر نيست و تنها كساني مي توانند وارد آن كشور شوند كه مقاصد گردشگري در طول وقت مشخص شده است داشته باشند. البته اينگونه لغو رواديدهاي يكجانبه معمولا مشكل ساز است.

اخيرا شاهد بسته شدن يك مدرسه ايراني در شارجه امارات بوديم. در اين باره آقاي علي حسيني، معاون امور بين الملل و مركز امور بين الملل و مدارس خارج از كشور وزارت آموزش و پرورش مصاحبه اي داشته اند و با اشاره به اينكه مدارس ايراني بيش از ٢٠ سال است كه در كشور امارات مشغول به فعاليت و خدمات دهي هستند، تاكيد داشته اند كه مشكلاتي كه در سال هاي اخير براي برخي مدارس به وجود آمده قطعا به دليل مسائل سياسي هست. وقتي عنوان «سياسي» به چنين اقدام هايي داده مي شود پاي وزارت امور خارجه به عنوان متولي يا يكي از متوليان امر به بحث باز مي شود. در مورد اين اتفاق ها در امارات آيا رايزني هايي با دولت اين كشور داشته ايد؟ آيا دلايلي كه اماراتي ها اعلام مي كنند سياسي است يا مسائل ديگري در جريان بوده است؟

مساله تعطيلي مدارس قطعا در حال حاضر از ديد من سياسي نيست. البته كه ما مسائل سياسي و اختلاف سليقه با امارات داريم. امارات در نگاهي كه به منطقه و مجموعه كشورهاي پيراموني خود دارد دچار اشتباهاتي است و گاهي در اظهارنظرهايي كه مسوولان اين كشور انجام مي دهند خطاهايي به چشم مي خورد. ولی بحث تعطيلي مدارس را نمي توان الزاما يك بحث سياسي دانست. متاسفانه در بسياري از مواقع زماني كه برخي دستگاه ها نمي توانند مسائل تحت مديريت و مسووليت خود را به موقع حل و فصل كنند نهايتا يك واژه «سياسي» به آن اضافه مي كنند و خود را از مسووليتي كه بايد داشته باشند و دارند خلاص مي كنند.

بحث مدارس ايران در امارات و مشكلاتي كه بعضا براي برخي از آنها به وجود مي آيد، جديد نيست. در بحث مديريت مدارس براساس مجموعه قوانيني كه در امارات وجود دارد همواره اختلاف هايي ميان آموزش و پرورش كشور ما و سيستم مديريتي اين حوزه در امارات وجود داشته است و نهايتا به علت عدم جديت طرفين، عدم پيگيري مورد نیاز و به موقع طرف ايراني مقداري اين مسائل كهنه شده است اند و در جايي بروز پيدا كرده به گونه اي كه امرز صحبت از بسته شدن دو مدرسه در شارجه و ابوظبي به ميان آمده هست. طرف ايراني كه در اينجا وزارت آموزش و پرورش است مهلتي شش ماهه از ميزبان اماراتي دريافت كرده تا بتواند در اين فاصله زماني مسائل مورد اختلاف را با مذاكره و رايزني دوجانبه حل كنند.

آيا وزارت امور خارجه ورودي به اين مساله داشته و رايزني با همتاي اماراتي به عنوان نمونه پيش برده است؟

وزارت امور خارجه در جريان اين پرونده از ابتدا قرار داشته و دارد. در تماس هايي كه از طريق كانال هاي ديپلماتيك صورت گرفته اين بحث مطرح و مورد پيگيري قرار گرفته است ولی متولي اين پرونده وزارت آموزش و پرورش است و ما به عنوان وزارت امور خارجه موظف هستيم كه در جهت تسهيل مسير پيش رو گام برداريم و براي رفع برخي سوءتفاهم ها اقدام هايي را انجام بدهيم ولی اصل داستان به عنوان كتاب هاي درسي كه در اين مدارس تدريس مي شد، مديريت مدارس و برخي چارچوب هايي كه به عنوان موازين و مقررات امارات در مورد مدارس غيراماراتي در آنجا مطرح هست، بازمي گردد.

عربستان به فاكتوري ثابت و جدي در رابطه دوجانبه ايران- امارات بدل شده است است و اين در حالي است كه در مقطع فعلي هيچ چشم انداز مثبتي براي تنش زدايي از رابطه تهران- رياض در كوتاه مدت به چشم نمي خورد. اگر فاكتور عربستان را از اين رابطه دوجانبه خارج كنيم، آيا چشم اندازي براي اصلاح رابطه سياسي دوجانبه پایتخت کشور عزیزمان ایران – ابوظبي وجود دارد؟

بخشي از تحولاتي كه در حوزه خليج فارس رخ مي دهد جديد و بخشي از آن هم قديمي و مسبوق به سابقه است و به گذشته و توهم هايي كه در برخي از اين كشورها وجود داشته بازمي گردد. توهم ها و ادعاهايي كه در مورد جزاير سه گانه به وسیله امارات وجود داشت و مورد حمايت برخي از كشورهاي همسايه امارات نيز قرار مي گرفت. اگر فاكتور عربستان را از اين مجموعه نه چندان بزرگ و خرد جدا كنيم، مي توانيم بگوييم كه ما مساله اساسي و جدي با امارات نداريم يا به زبان ديگر از نظر ايران، مساله حاد و غيرقابل حلي ميان ايران و امارات وجود ندارد. البته اختلاف سليقه هايي كه وجود دارد نيز در هر رابطه اي طبيعي است.

با وجود اين اختلاف سليقه ها در ساليان گذشته همكاري هاي اقتصادي و رفت و آمد تجار ايران به امارات بسيار زياد بوده و تعداد پروازهايي كه در هفته ميان دو كشور در جريان است به قريب به ٢٠٠ پرواز مي رسد. اين مساله گوياي افزايش رفت و آمدها و نه كاهش آن هست. مي توان گفت كه شايد امارات در يك بن بست قرار گرفته هست. از يك سوي واقعيت هاي منطقه است كه تا حدي به آن آشناست و از سوي ديگر فشارهايي است كه از جانب عنصرهای ثالث و عنصرهای غيراماراتي بر امارات وارد مي شود.

نقش عربستان را در اين گام هاي اشتباه اماراتي ها تا چه اندازه جدي مي دانيد؟

نمي توان گفت همه مسائل و مشكلاتي كه با امارات وجود دارد به مرجع و مبدا عربستان بازمي گردد. تحليل هاي نه چندان دور از واقعيت هم وجود دارد دال بر اينكه امارات پشت صحنه برخي از تحولات منطقه است و تا حدودي مقصر اختلاف هاي رياض با پایتخت کشور عزیزمان ایران را هم در امارات مي بينند. همزمان برخي تحليلگران در رسانه هاي نه صرفا منطقه اي بلكه فرامنطقه اي هم ريشه هاي اختلاف هاي عربستان و قطر را در امارات جست وجو مي كنند و ادله هاي بسيار قوي هم در اين مورد دارند.

در چند روز اخير شاهد خبري بوديم مبني بر اينكه سفارت ايران در تاجيكستان همه دفاتر فرهنگي و اقتصادي خود در شمال تاجيكستان را تعطيل كرد. گفته مي شود كه اين تصميم با اراده سفارت ايران صورت گرفته هست. آيا چنين خبري صحت دارد و به چه دلیل سفارت ايران بايد دست به بستن دفاتر فرهنگي و اقتصادي خود در اين كشور بزند؟

يك مورد از مجموعه مسائل در مورد تاجيكستان كه خودخواسته به وسیله ما صورت گرفته، بسته شدن دفتر اقتصادي كوچكي بود كه در خجند واقع شده است هست. علت هم اين بود كه ما دفتري از گذشته هاي دور در خجند داشتيم كه عمده كار آن فرهنگي و وابسته به بخش فرهنگي سفارت بود. سفارت بخش كوچكي را در اين ساختمان به مباحث اقتصادي و بازرگاني تخصیص داده شده است داده بود تا بتواند شناختي از ايران در آن منطقه ارايه كند و پتانسيل هاي آن منطقه را هم شناسايي كند و به ارتقاي روابط دو كشور كمك كند.

با توجه به اينكه دفاتر فرهنگي ما در تاجيكستان به وسیله دولت اين كشور در مقطعي بسته شدند و ضرورتي براي ادامه دفتر اقتصادي در خجند هم وجود نداشت لذا مورد نیاز نبود كه دفتر اقتصادي هم در خجند باقي بماند به چه دلیل كه تعداد پرسنل آن هم اندك و ناچيز بود و نمي توانست پاسخگوي نيازهاي ما و شرايط روابط در وضعيت فعلي باشد.

چرا تاجيكستان اقدام به بستن دفاتر فرهنگي ايران كرده است؟

تاجيكستان با وجود آنكه به شكل ذاتي و در نگاهي واقع بينانه يكي از كشورهايي است كه اشتراك هاي بسياري با ايران از زبان تا فرهنگ و دين و آداب و سنن دارد ولی متاسفانه به دلايل اثربخشي يا فعاليت عنصرهای ثالث در اين كشور، حاكميت تاجيكستان دچار سوءتفاهم هايي نسبت به جمهوري اسلامي ايران شد. سوءتفاهم هايي كه از اساس بي دليل و غيرواقع بينانه بود. آنها نيز بر اساس همين سوءتفاهم ها سياست هاي خود در قبال ايران را تغيير داده و سياست هاي جديدي را تنظيم كردند. برخورد تاجيكستان با مسائل ايران برخورد غيردوستانه، غيرواقع بينانه و نادرست بود و آنها راه اشتباهي را گزینش كردند كه در نهايت به فرجام نيك و درستي هم نخواهد رسيد.

روابط ما با مجموعه آسياي ميانه و قفقاز روابط بسيار روشن و براق و در چارچوب منافع و همكاري هاي مشترك و احترام متقابل و سعي براي گسترش همكاري ها بوده هست. با قزاقستان، قرقيزستان، ازبكستان و تركمنستان در سطح بسيار مطلوبي از رابطه قرار داريم. اخيرا آقاي حسن روحاني، رييس جمهور در اجلاس آستانه شركت كردند و در آنجا با نظربايف، رييس جمهور قزاقستان ديداري سازنده داشتند. همچنين با روساي جمهوري ازبكستان و آذربايجان نيز ديدار داشته و در خصوص آذربايجان در دوران معاصر كمتر شاهد بوده ايم كه دو رييس جمهور ٩ بار در بازه زماني ٤ ساله با هم ملاقات كنند و اين اتفاق نادر در رابطه ايران و آذربايجان رخ داده هست. ٥ بار دو رييس جمهور در پايتخت هاي دو كشور و ٤ بار هم در حاشيه اجلاس هاي منطقه اي و بين المللي با هم گفت وگو كرده اند.

اين تماس ها با دولت ارمنستان، تركمنستان و قرقيزستان هم صورت گرفته هست. روساي جمهور ايران و ازبكستان نيز در حاشيه اجلاس اخير آستانه مذاكرات مهمي داشتند كه آن گفت وگو و رايزني ها مي تواند سرآغاز خوبي براي همكاري هاي آتي ايران و ازبكستان باشد. تاجيكستان در اين ميان به دليل برخي القائات چه در درون و چه از بيرون اين كشور دچار واهمه و ابهام نسبت به جمهوري اسلامي ايران است.

ما تلاش بسياري كرديم كه اين توهم زدايي رخ بدهد و واقعيت هاي روابط و نگاه دوستانه و خيرخواهانه ايران به تاجيكستان انتقال شود ولی با توجه به شناختي كه ديگران از اين ظرفيت هاي مشترك دارند، سرمايه گذاري هاي بسياري كردند تا ايران و تاجيكستان در وضعيت مطلوب رابطه قرار نگيرند. نگاه ايران به تاجيكستان مثبت و سازنده است و آماده هرگونه تلاش و كمك در راستاي پيدا كردن راهي براي حل سوءتفاهم ها ميان دو كشور است.

برخي از منابع ادعا مي كنند كه يكي از عوامل تحريك كننده در روابط دو كشور آینده دارايي هاي بابك زنجاني در تاجيكستان هست. زنجاني اسنادي را انتشار كرد كه نشان مي داد در بانك تاجيكستان پول زيادي دارد. تمام دارايي هاي شركت زنجاني به واسطه فعاليت هاي تجاري با تاجيك ها به موقع به وسیله تاجيك ها مصادره شد و همين مساله مورد انتقاد ايران هست. آيا مذاكره اي براي بازپس گيري اموال بابك زنجاني صورت گرفته است؟

اصل خبر در مورد فعاليت بابك زنجاني در تاجيكستان و اينكه اموالي را در اين كشور داشته و پرداخت هايي هم به برخي افراد در تاجيكستان صورت گرفته كه آن اموال به كشور بازگردانده نشده اند، درست هست. ولی بعيد است كه بحران در رابطه ايران و تاجيكستان از اينجا ريشه گرفته باشد. به هرحال شنيده هايي وجود دارد مبني بر اينكه نگراني هايي در برخي افراد در تاجيكستان وجود دارد به چه دلیل كه بخشي از اين سرمايه و دارايي ها نزد آنها بوده است و آنها هم اين واهمه را دارند كه يا مجبور به استرداد اين اموال به ايران خواهند شد يا بايد در اين زمينه پاسخگو باشند.

آيا ايران درخواست استرداد اين اموال را داده است؟

بررسي هايي در اين زمينه انجام شده است است ولی همه مسائل در يك چارچوب دقيق و براق قرار ندارد. به هرحال مساله اموال و فعاليت هاي زنجاني در تاجيكستان نيز بين ما و برخي محافل اقتصادي اين كشور در جريان و در حال بررسي است.

شما در گفت وگو با خبرگزاري تسنيم خبر داده بوديد كه در بخش بين الملل وزارت خارجه، شاخه اي با عنوان ديپلماسي آب ايجاد كرده ايم كه در آن، بحث مذاكره در اين خصوص با همسايگان و در همكاري با ساير ارگان هاي مربوط مثل وزارت آب دنبال مي شود. دستاوردهاي اين بخش تاكنون چه بوده است؟

در ايران مساله خشكسالي و تغييرات آب و هوايي و هشدارهايي كه در مورد منابع آبي داده مي شود در چند سال اخير بيشتر مورد توجه قرار گرفته هست. در مناطق مرزي مانند مرزهاي ما با افغانستان، تركيه و عراق اين بحث مطرح بوده كه نها يتا بايد مرجعي در وزارت امور خارجه براي بررسي و پيگيري برخي از اين موارد وجود داشته باشد.

بايد اين رايزني ها با همسايگان در خصوص مساله آب وجود داشته باشد و بتواند به كمك شرکت ها و وزارتخانه هاي ذي ربط در داخل كشور كه مسووليت آب را برعهده دارند، اين عنوان مهم پيگيري را كند كه نقطه اتكا و عزيمتي براي مسائل داخل به بيرون از كشور و نزد همسايگان باشد. اين بحث مطرح شد كه بخشي در معاونت حقوقي و امور بين الملل وجود داشته باشد كه اين عنوان را به شكل خاص رصد كرده و دنبال كند. اگر چه عمدتا مسائل مشترك ما در بحث آب با همسايگان يك بحث حقوقي است و تا حدي هم مي تواند جاهايي خود را به شكل يك عنوان سياسي نشان بدهد.

مسووليت آن با معاونت حقوقي است؟

با توجه به علاقه مندي افرادي كه در آنجا حضور داشتند اين بخش در درون معاونت حقوقي شكل گرفت. اين بخش يك نوزاد تازه متولد شده است است و كمتر از يك سال از عمر آن مي گذرد. مساله آب و اختلاف هاي آبي مساله راحت اي نيست كه شما بتوانيد با ايجاد يك بخش به سرعت به ثمر و نتيجه مشخصي در آن حوزه برسيد. تجاربي كه با برخي همسايگان در سال هاي ممتد داشته ايم و هنوز هم با تعدادي از آنها در مورد مساله آب اختلاف هاي جدي داريم به ما يادآوري مي كند كه نمي توانيم صرفا با تشكيل يك بخش يا كميته انتظار حل فوري مسائل را داشته باشيم.

يكي از كميته هاي مشترك ٥ گانه كه ميان ايران و افغانستان شكل گرفت مربوط به اختلاف ها يا مذاكرات پيرامون آب بود كه گفته مي شود رياست اين كميته را هم آقاي سيد عباس عراقچي برعهده دارند. آيا مذاكرات آبي در اين خصوص ره به جايي برده است ؟

بحث آب براي ما در مجموعه كشور از حاكميت و دولت بحث بسيار مهمي هست. عنوان آب بين ما و افغانستان يك پرونده قديمي است و سابقه آن به قرارداد هيرمند بين ايران و افغانستان در قبل از انقلاب اسلامي ايران بازمي گردد. در ساليان گذشته نيز اين بحث جدي تر مطرح شد و ايران پيگير بود كه در مذاكرات خود با افغانستان در اين خصوص صحبت هايي بكند.

به دليل مشكلات داخلي يا مشكلاتي كه در درون افغانستان وجود داشت اين رايزني ها با پيشرفت خوبي همراه نشد و لذا با پيگيري هايي كه به وسیله ايران صورت مي گرفت ما به نتيجه مورد نیاز نمي رسيديم و نهايتا در دو سفر اخير آقاي اشرف غني، رياست جمهوري افغانستان به پایتخت کشور عزیزمان ایران اين عنوان از مواردي بود كه به صورت بسيار جدي در مذاكرات مطرح شد و نهايتا برخي از همكاري هاي ايران و افغانستان در اين خصوص موكول به زماني شد كه طرف افغانستان جدي تر وارد روند رايزني ها و مذاكرات شود.

با فراهم شدن زمينه هاي لازم، آقاي ظريف سفر بسيار موفقي به افغانستان داشتند كه با استقبال بسيار خوب طرف افغاني مواجه شد و در ملاقات هاي متعدد و مذاكرات طولاني چارچوب هاي بحث روشن شد و در ديداري كه با آقاي اشرف غني داشتند بسياري از افراد ذي نفوذ از عبدالله عبدالله تا ساير ورزا حضور داشتند نهايتا جمع بندي نسبتا مناسبي صورت گرفت تا برخي مباحث في مابين كه از گذشته باقي مانده بود و سابقه طولاني داشت در كميته هاي متفاوت بررسي شود.

٥ كميته در واقع براي بررسي اين مباحث پيش بيني شد كه يكي از اين كميته ها مربوط به مساله آب بود. از مجموع ٥ كميته ٢ كميته در وزارت امور خارجه تشكيل شد: كميته سياسي و هماهنگ كننده در وزارت امور خارجه با مديريت معاونت آسيا و اقيانوسيه و كميته آب، تحت نظارت و مديريت معاونت حقوقي و امور بين الملل وزارت امور خارجه. چندكميته ديگر هم در وزارت كشور و ساير ارگان ها شكل گرفت. دور نخست اين مذاكرات حدود دو ماه و نيم پيش در پایتخت کشور عزیزمان ایران انجام و نشست ها برگزار شد.

قرار بود بعد از يك ماه دور دوم مذاكرات صورت بگيرد كه به دلايل فني اين نشست دوم برگزار نشد و آخرين اطلاعي كه بنده دارم اين است كه قرار است اوايل مهرماه چند كميته از كميته هاي پنج گانه مذاكرات را دنبال كنند. اگر اشاره به مساله چند كميته دارم منظورم اين نيست كه كميته هاي ديگر، نشستي نخواهند داشت ولی فكر مي كنم تاريخ نشست سه كميته مشخص شده است و تاريخ برگزاري نشست بين دو كميته ديگر مشخص نشده است كه آنها نيز در وقت خود برگزار خواهند شد.

شما سابقه حضور در نمايندگي ايران در كانادا را در كارنامه خود داريد. به نظر مي رسد كه تنش در رابطه پایتخت کشور عزیزمان ایران و اتاوا بيش از حد انتظار و قابل پيش بيني طولاني شده است هست. اين در حالي است كه در چند روز گذشته ما شاهد تجمع جمعي از دانشجويان ايراني در حمايت از بازگشايي سفارت ايران در كانادا برابر دفتر وزير امور خارجه كانادا بوده ايم. با توجه به جمعيت بالاي ايراني هاي مقيم كانادا به هرحال هر روز بر ميزان شكايت ايراني هاي مقيم اين كشور از نبود رابطه افزوده مي شود. چه مسائلي منجر به تطويل اين بحران دوجانبه شده است است؟

اين پرسش كه به چه دلیل روند سكون در رابطه ايران و كانادا تا اين اندازه طولاني شد قابل توجه است به چه دلیل كه در ابتدا هيچ كس تصور نمي كرد كه بعد از آنكه دولت ليبرال در كانادا كار خود را شروع كرد باز هم اين تنش با اين شكل ادامه پيدا كند. اين دولت در كمپين هاي انتخاباتي خود نيز شعارهاي بسياري در مورد برقراري رابطه با ايران را داده بود و به نظر مي رسيد كه در اين سوي داستان كه ايران واقع شده است است نيز آمادگي مورد نیاز براي گفت وگو و رسيدن به تفاهم از طريق گفت وگو وجود دارد ولی در عمل متاسفانه به دلايل ناشناخته كه الزاما همه آنها براي ما مشخص نيست اين روند به يك روند نامطلوب و طولاني مدت بدل شد كه هنوز هم افق هاي روشني براي آن قايل نيستيم. در حوزه سياست خارجي تخريب روابط يا برهم زدن مناسبات در چند ساعت قابل شكل گيري است ولی ساختن رابطه يا احياي رابطه از دست رفته بسيار سخت است.

اين روند بازسازي رابطه با كانادا البته از حد معمول طولاني تر شده است هست. بعد از استقرار دولت جديد كه تصور مي كرديم نگاه واقع بينانه تر و شناخت عميق تري از ايران دارد و علاوه بر اين به اين دليل كه ايراني هاي مقيم كانادا از گذشته نشست و برخاست هاي بسياري با حزب ليبرال در اين كشور داشتند، پيش بيني ما اين بود كه عادي سازي رابطه ساده تر خواهد بود. ما انتظار داشتيم كه اين دولت بتواند سريع تر در مسير حل و فصل مشكلات گام بردارد و به خصوص مشكلات ايراني هاي مقيم خارج از كشور را هم حل كند.

چندماه بعد از روي كار آمدن دولت جديد بود كه ما مذاكرات كارشناسي خود را در يك كشور ثالث شروع كرديم و چندين دور مذاكرات در آن وقت رخ داد و در حاشيه مجمع عمومي سال گذشته نيز ديداري ميان دو وزير امور خارجه صورت گرفت و مقرر شد كه گفت وگوهاي كارشناسي ميان دو كشور ادامه پيدا كند. در نتيجه همان گفت وگوها، دو طرف به اين نتيجه رسيدند كه از كشور ثالث براي برگزاري جلسات مذاكره و رايزني عبور كنند و در پايتخت هاي يكي از دو كشور مذاكرات ادامه پيدا كند. لذا هيات كانادايي در سطح مديركل به پایتخت کشور عزیزمان ایران آمد و مذاكرات مفصلي را با همتاهاي ايراني خود داشتند.

اين نشست پيش از انتخابات رياست جمهوري ايران در ارديبهشت ١٣٩٦ بود و دور دوم اين رايزني ها به بعد از انتخابات موكول شد كه هنوز تاريخ دقيقي براي برگزاري آن اعلام نشده است.

يك مشكل اساسي در رابطه ايران و كانادا، نبود هيچ دفتر يا جايگاهي براي حل و فصل مشكلات و مسائل ايراني هايي است كه تعداد آنها در كانادا نيز اندك نيست. كانادا به لحاظ جغرافيايي نيز هيچ گونه فاصله قابل قبولي با كشورهاي همسايه ندارد و ايراني ها نمي توانند مسائل كنسولي خود را به راحتي در يكي از كشورهاي همسايه دنبال كنند. به همين دليل بعد از قطع رابطه پایتخت کشور عزیزمان ایران و اتاوا در ساختمان شماره ٩ وزارت امور خارجه يك مركز را ايجاد كرديم تا به شكل خاص به ايراني هاي مقيم كانادا خدمات مورد نیاز را ارايه كند.

براساس برخي از آمارها حدود ٥٠٠ هزار ايراني در كانادا مستقر هستند كه در جامعه اين كشور هم خوشنام هستند و طبيعي است كه آنها نيز دلواپس طولاني شدن روند سكون در رابطه ايران و كانادا هستند. اين جمعيت اخيرا هم تجمعي را در كانادا برگزار كردند و مراتب اعتراض خود به اين روند را اعلام كردند. در حال حاضر به لحاظ انساني نيز بايد به خواست اين جمعيت در كانادا توجه شود.

اين آمادگي از جانب ايران براي ادامه گفت وگوها با دولت كانادا وجود دارد ولی هنوز عوامل ناشناخته اي بر دولت كانادا تاثيرگذار هستند و لذا اين دولت نمي تواند به تلاش ها براي بازسازي رابطه سرعت عمل ببخشد. اميدواريم با توجه به ديدار اخير وزراي خارجه دو كشور در حاشيه نشست هر سال مجمع عمومي شرکت ملل روزنه اي براي سرعت يابي روند مذاكرات يافت شود. به هر حال، كانادا مورد نیاز است گام هايي را در اين خصوص بردارد به خصوص با توجه به اينكه كاناد خود اقدام به قطع روابط كرد.

هفته گذشته خبري مبني بر سفر رجب طيب اردوغان، رييس جمهور تركيه به پایتخت کشور عزیزمان ایران در تاريخ ١٢ مهرماه جاري انتشار شد. آيا دستور كار مشخصي براي اين سفر وجود دارد؟

از چند ماه پيش سفر آقاي اردوغان به ايران در دستور كار روابط دو كشور قرار داشته و در هفته هاي گذشته تاريخي براي اين سفر مشخص شده است است و اميدوار هستيم كه در وقت مورد توافق اين سفر انجام پذيرد و دستاوردهاي بيشتري را براي دو ملت و دو كشور به همراه بياورد. ديدارهاي ما با كشور همسايه تركيه در سطح روساي دو كشور مثمرثمر بوده و آثار خوبي از آن نه تنها در حوزه مسائل دوجانبه بلكه در حوزه همكاري هاي منطقه اي نيز به جا مانده است.

دو كشور در راستاي برقراري و تثبيت صلح و امنيت منطقه اي همكاري هاي بسياري با هم دارند. روابط ايران و تركيه در دوره اخير وارد فاز جديدي از رابطه شده است است و مي توان گفت كه سفر سرلشكر باقري به تركيه نقطه ورود اين رابطه به يك فاز جديد بود. آثار بيشتر اين سفر نيز در آينده ديده خواهد شد. علاوه بر اين ما به زودي شاهد سفر همتاي سرلشكر باقري به پایتخت کشور عزیزمان ایران هستيم كه اين بازديد در كوتاه مدت مي تواند معنا و تفسير خود را داشته باشد.

زمان دقيق اين سفر مشخص شده است است؟

بله، پيش از سفر آقاي اردوغان به ايران، سفر اين مقام نظامي ترك به ايران انجام خواهد شد. مي توان گفت كه با اين ديد و بازديد مقام هاي نظامي دو كشور و همچنين سفر آقاي اردوغان به پایتخت کشور عزیزمان ایران رابطه دو كشور وارد مراحل جديدي خواهد شد. دو كشور در حال حاضر در مسائل مربوط به خليج فارس، سوريه، عراق و… همكاري هاي بسياري با هم دارند. هر دو كشور اعتقاد دارند كه لزوم برقراري ثبات و امنيت در منطقه براي هر دو كشور نقطه اشتراك هايي را به وجود آورده است كه بايد با هم همكاري بيشتري داشته باشيم.

يكي از تغييرات بنياديني كه وزير امور خارجه در دوره جديد دنبال مي كند، شروع به كار معاونت اقتصادي هست. شكل گيري چنين معاونتي در وزارت امور خارجه، انتظار دستاوردهاي اقتصادي از اين وزارتخانه را بالا نمي برد؟

بحث فعاليت اقتصادي وزارت امور خارجه بحث جديدي نيست و در دهه ٦٠ نيز ما چنين مسائلي را در وزارت امور خارجه داشتيم. در آن دوره نيز با اينكه ما وارث تصميم هاي اقتصادي نظام حكومتي قبل بوديم ولی مسائل و فعاليت هاي اقتصادي در وزارت امور خارجه حائز اهميت بودند. البته در دهه ٦٠ ما معاونت اقتصادي و بين المللي داشتيم كه يكي از مهم ترين و فعال ترين معاونت هاي وزارت امور خارجه در وقت خود بود. البته آن معاونت از نظر كميت چندان وسيع نبود ولی به لحاظ كيفيت كار يكي از درخشان ترين دوره هاي كار اقتصادي وزارت امور خارجه را رقم زده بود. ما در آن معاونت دو اداره كل بين المللي و اقتصادي داشتيم. معاونت اقتصادي در آن دوره بسيار چالاك بود و با وجود آنكه تعداد پرسنل چنداني را در خود جاي نداده بود ولی از كارايي بالايي برخوردار بود.

پس از چندسال وزارت امور خارجه دچار تغييرات ساختاري شد و از حالت موضوعي به حالت منطقه اي بازگشت و معاونت هاي منطقه اي شكل گرفت. تصور هم براين بود كه معاونت هاي منطقه اي كار اقتصادي را نيز انجام خواهند داد. لذا در يك دوره ما از معاونت اقتصادي محروم بوديم ولی بخش هاي دوجانبه، فعاليت هاي سياسي و اقتصادي را توامان انجام مي دادند. اين وضعيت تا سال ١٣٧٦ و حضور دكتر كمال خرازي در وزارت امور خارجه ادامه داشت كه در اين دوره معاونت اقتصادي مجددا شكل گرفت و آقاي دكتر واعظي كه تا پيش از اين تاريخ، معاونت اروپا و امريكا را برعهده داشتند، مسووليت معاونت اقتصادي را برعهده گرفتند. به دلايل ناهماهنگي هايي كه بين بخش هاي دوجانبه و اقتصادي وجود داشت، دكتر واعظي اين مسووليت را رها كردند.

پس از يك وقفه يك ساله آقاي دكتر عادلي پست معاونت اقتصادي را برعهده گرفتند كه باز هم اين تداخل ميان بخش هاي دوجانبه و اقتصادي تكرار شد. با اتمام دوره آقاي دكتر خرازي هم معاونت اقتصادي همچنان به كار خود ادامه مي داد و آقاي شيخ عطار مسووليت آن را برعهده داشتند ولی تداخل ها كم و بيش ادامه پيدا كرد و در نهايت منجر به كمرنگ شدن معاونت اقتصادي شد.

درحال حاضر با توجه به شعارهاي دولت دوازدهم و نظر وزير امور خارجه مبني بر اينكه دو ابراولويت وزارت امور خارجه اين دولت يكي بحث هاي اقتصادي و ديگري اصلاح رابطه با همسايگان هست، مساله تشكيل معاونت اقتصادي مجددا مطرح شده است هست. وزارت خارجه همواره در حوزه اقتصادي نقش پررنگي داشته است و در دولت يازدهم نيز تحت نظر آقاي سرمدي كه قائم مقام وزير امور خارجه هستند، مسائل اقتصادي در حد امكان با توجه به ساختارهاي اقتصادي كشور دنبال شده است است.

البته در اينجا بايد تاكيد كنم كه قرار نيست در ساختار جديد هم وزارت امور خارجه تصدي گري كند و كار دستگاه هاي اقتصادي را انجام دهد. مسووليت كار اقتصادي بر عهده ارگان هاي متعدد اقتصادي از وزارت كشاورزي تا صنعت و تجارت و بانك مركزي هست. تنها كاري كه از عهده وزارت امور خارجه برمي آيد اين است كه تسهيل كننده و هماهنگ كننده باشد. تاكنون هم هيچ كار اقتصادي در وراي مرزهاي ايران چه ميان بخش هاي خصوصي و چه دولتي ايران با كشور ثاني وجود نداشته كه وزارت امور خارجه در آن نقش نداشته باشد. جايي از هركار اقتصادي كه در خارج از كشور انجام شده است به وزارت امور خارجه تخصیص داده شده است دارد و موارد اندكي است كه بدون اطلاع وزارت امور خارجه انجام شود. قطعا كسي نبايد منتظر كار اقتصادي از سوي وزارت امور خارجه در امور اقتصادي باشد.

وزير امور خارجه تلاش مي كنند كه مجموعه متخصص، چابك و آگاه به مسائل اقتصادي در وزارت امور خارجه فعال باشد و به صورت تخصصي در خدمت ارگان هاي داخلي باشد و زمينه را براي همكاري هاي خارجي فراهم سازد. ولی در كنار اين بايد دانست كه ما به تنهايي نمي توانيم هيچ كار اساسي انجام دهيم و به كمك نهادها و همچنين كارآمد كردن ساختارهاي داخلي در حوزه اقتصادي نياز داريم. بسياري از سيستم هاي اقتصادي در داخل كشور بايد به روز شوند و البته فراموش نكنيم كه چگونگي صورت ايران در خارج از كشور مهم است.

برخي از شك و ترديدها نيز در مورد ميزان دخالت شخصي سفرا در مسائل اقتصادي وجود دارد. به شكل صريح تر اگر بخواهم اين پرسش را مطرح كنم اين است كه چه ساز و كاري براي ممانعت از فساد اقتصادي سفرا در نظر گرفته شده است است؟

وزارت امور خارجه همواره دچار يك تناقض بوده و همچنان هم هست. زماني كه نمايندگان ما به حوزه اقتصادي ورود مي كنند عده اي فرياد وااسفا سر مي دهند كه سفرا مشغول كارهاي اقتصادي هستند. زماني هم كه كار اقتصادي انجام نمي دهند عده ديگري فرياد مي زنند كه به چه دلیل كار اقتصادي انجام نمي دهند. اساسنامه وزارت امور خارجه، آيين رفتاري سفرا و نمايندگان ايران در خارج از كشور و حد و حدود وظايف پرسنل وزارت امور خارجه را مشخص كرده هست. حتي حوزه هاي فعاليت همسران ديپلمات ها نيز در اين آيين نامه مشخص شده است هست. قطعا كار شخصي اقتصادي براي پرسنل وزارت امور خارجه ممنوع است.

حتي تحصيل در محل ماموريت نيز براي پرسنل وزارت امور خارجه ممنوع است و ما به هيچ وجه نمي توانيم در نمايندگي ها به شكل شخصي كار اقتصادي و بازرگاني فردي داشته باشيم و اگر چنين اتفاقي رخ دهد، وزارت امور خارجه به وسیله بخش هاي نظارتي با اين افراد به شدت برخورد مي كند و در مقاطعي در وزارت امور خارجه در چنددهه گذشته اين عنوان با شدت دنبال شده است است به گونه اي كه بسياري از افراد خوشفكر و خوش ذوق وزارت امور خارجه كه شم اقتصادي خوبي هم داشتند از حيزِ انتفاع ساقط شده است اند.

با تشكيل معاونت اقتصادي آيا مسووليت روابط اقتصادي دوجانبه با كشورها با اين معاونت است و در اين صورت با معاونت سياسي ناهماهنگي پيش نخواهد آمد؟ يك بار در گذشته به عنوان مثال در دوره معاونت اقتصادي آقايان واعظي و عادلي اين ناهماهنگي رخ داده است.

اين تداخل مي تواند اتفاق بيفتد و در گذشته نيز شاهد اشكال متفاوت اين تداخل بوده ايم. در چندماه گذشته در كارگروه هاي متفاوتي كه در وزارت امور خارجه تشكيل شده است به يك چارت و قالب كلي رسيده اند كه طي چند روز گذشته تصويب شده است و بايد تا مهرماه اجرايي شود. در اين قالب جديد اعلام شده، معاونت ديپلماسي اقتصادي، معاونت سياسي، معاونت حقوقي و بين المللي، معاونت اداري و مالي و معاونت ايرانيان و امور مجلس را خواهيم داشت. در هركدام از اين بخش ها و معاونت ها نيز تغييرات جزيي داخلي اتفاق خواهد افتاد. دو مركز نيز به كار خود ادامه خواهند داد: مركز سخنگويي و ديپلماسي عمومي و رسانه اي و مركز مطالعات سياسي و بين المللي.

در زيرمجموعه اين معاونت ها به خصوص معاونت ديپلماسي اقتصادي چه تقسيم كاري صورت خواهد گرفت؟

اين معاونت براساس قالب بندي تعيين شده است شامل سه دفتر خواهد بود. ١. هماهنگي و پايش روابط اقتصادي دو جانبه ٢. ديپلماسي اقتصاد مقاومتي ٣. دفتر هماهنگي هاي اقتصادي چندجانبه.

هركدام از اين دفترها نيز زيرمجموعه هايي را به خود تخصیص داده شده است خواهند داد. به طور كلي در ساختار جديد ما تعداد زيادي اداره كل خواهيم داشت. تقسيم بندي اين اداره هاي كل، منطقه اي خواهد بود و شايد هم بهتر باشد كه آنها را ادارات كل دوجانبه بخوانيم. ادارات كل دوجانبه در گذشته زيرنظر معاونت هاي منطقه اي بودند كه در ابتكار جديد اين ادارات كل كه حوزه هاي دوجانبه را شامل مي شود زيرنظر شخص وزير امور خارجه قرار خواهند داشت. علاوه بر مجموعه اي كه وزير از گذشته در زيرمجموعه خود داشته اين اداره كل ها هم مستقيما به وزير متصل خواهند شد. بنابراين مي توان گفت كه در ابتكار جديد جايگاه اداره هاي كل تا حدي تقويت مي شوند و البته كه بايد از توانايي بيشتري نسبت به گذشته برخوردار باشند.

در زير مجموعه معاونت سياسي تقسيم بندي ها به چه صورت خواهد بود؟

معاونت سياسي سه دفتر خواهد داشت: ١. دفتر هماهنگي روابط سياسي دوجانبه و ابتكارهاي منطقه اي ٢. دفتر برنامه ريزي و نظارت راهبردي ٣. دبيرخانه ستاد پيگيري اجراي برجام.

اقتصاد دوجانبه در روابط سياسي نيز در دل ادارات كل قرار خواهد گرفت.

يكي از اختلاف هاي ميان ايران و امريكا، حضور زندانيان دو تابعيتي در ايران مانند پدر و پسر نمازي هست. مساله اي كه هربار آقاي ظريف به نيويورك سفر مي كنند نيز به پاي ثابت پرسش ها از وي در مصاحبه ها بدل شده است هست. انتظارهاي زيادي از وزير امور خارجه در اين خصوص وجود دارد. ولی شما به عنوان سخنگوي وزارت امور خارجه بگوييد كه واقعا اين وزارتخانه چه ميزان در اين پرونده ها سهم دارد؟ تا چه اندازه اين وزارتخانه در جريان پرونده هاي اينچنيني قرار مي گيرد ؟

در تمام دنيا وزارت امور خارجه نماينده حاكميت يا يك كشور در دولت هاي خارجي هست. به عنوان مثال، دولت خارجي حتي اگر مشكلي با وزارت كشاورزي يك كشور ديگر هم داشته باشد وزارت امور خارجه را محل رجوع قرار مي دهد. با توجه به اينكه در ايران و البته بسياري از كشورها تفكيك قوا وجود دارد اين مساله اندكي پيچيده مي شود. در ايران قوه قضاييه و اصل تفكيك قوا وجود دارد. طبيعي است كه هراتفاقي از اين دست كه مدنظر پرسش شماست رخ بدهد، وزارت امور خارجه از سوي كشور خارجي مورد پرسش قرار مي گيرد. اينكه وزير امور خارجه مخاطب اين مطالبه ها قرار بگيرد، طبيعي است ولی اينكه در تقسيم بندي هاي داخلي مسووليت اين پرونده با وزارت امور خارجه باشد، صحيح نيست. طرف خارجي وزارت امور خارجه را مي بيند و مي شناسد ولی در حوزه داخلي ما قوه قضاييه مستقل را داريم. در بحث حبس افراد با شرايط دوتابعيتي نيز مساله به قوه قضاييه بازمي گردد كه يك سيستم تفاوت دارد و اختيارات خود را دارد. در چنين شرايطي وزارت امور خارجه پل رابط هست، برخي پيگيري ها را انجام مي دهد و مسائل را انتقال مي كند ولی تصميم گيرندهنيست به چه دلیل كه كشور از اصل تفكيك قوا برخوردار است.

قدرت اين پل ارتباطي تا كجاست؟

وزارت امور خارجه هم پل ارتباطي است و هم به دليل جايگاه آن مسووليت هايي براي اين نهاد در اين حوزه تعريف مي شود. حقيقت اين جا است كه در بيرون از ايران وزارت امور خارجه را مي شناسند و لذا از وزارت امور خارجه پرسش مي كنند. الزاما نمي توان گفت كه تنها كاري كه از دست وزارت امور خارجه برمي آيد، پل ارتباطي بودن است.

از يك نگاه هم ما موظف به پيگيري اين پرونده ها و مسائل هستيم و بايد در مورد آنها به طرف خارجي پاسخگو باشيم. اين پاسخگو بودن به معناي انتظار داشتن طرف برابر از ايران است و نه اينكه مسووليت ويژه اي را براي وزارت امور خارجه در اين حوزه به خصوص تعريف كند. در اين ميان بايد توجه داشت كه الزاما وزارت امور خارجه تمام ابزار مورد نیاز براي پيگيري اين پرونده ها از صفر تا صد را در اختيار ندارد.

وزارت امور خارجه در اين پرونده ها براي صيانت از سياست خارجي كشور با قوه اي كه مسوول مستقيم اين پرونده ها است رايزني و گفت وگو مي كند.

درحال حاضر وزارت امور خارجه پرونده هاي زندانيان دو تابعيتي ايراني – امريكايي را پيگيري مي كند؟

در مورد بحث زندانيان ايراني در امريكا يا زندانيان دوتابعيتي امريكايي – ايراني در داخل كشور بايد به اين نكته توجه داشت كه ما زندانيان بي گناه بسياري را در امريكا داريم و دولت امريكا بايد در كوتاه ترين وقت ممكن براي آزادي آنها اقدام كند. حتي مواردي وجود دارد كه صورت هاي ايراني در نقاط ديگر دنیا جز امريكا به دليل فشارهاي اين كشور تحت تعقيب قضايي قرار دارند و در شرايط بسيار نابساماني نيز به سر مي برند. امريكا بايد اين تعقيب هاي قضايي را براي افرادي كه هيچ گناهي ندارند، متوقف كند. شهروندان دو تابعيتي ايراني و امريكايي كه در ايران در زندان هستند محاكمه شده است اند و براساس اعلام سيستم قضايي مجرم بوده و به دليل اثبات جرم هاي مشخص محكوم شده است اند و بايد دوران محكوميت خود را سپري كنند.

ما به عنوان وزارت امور خارجه و به عنوان سازماني كه بايد از منافع ايراني ها و كيان جمهوري اسلامي ايران در سطح بين المللي دفاع و حمايت كند و از طرف ديگر با توجه به مسائل انسان دوستانه اي كه هميشه و در همه حوزه ها مدنظر ما قرار دارد، علاقه مند هستيم كه هيچ فردي در زندان نباشد.

هموطنان بدانند امكان عزيمت از صربستان به ساير كشورهاي اروپايي وجود ندارد

بستن دفتر اقتصادي در خجند تاجيكستان اقدام خودخواسته به وسیله ايران بود

برخورد تاجيكستان با ايران غيردوستانه، غيرواقع بينانه و نادرست بود

در سطح بسيار مطلوبي از رابطه با قزاقستان، قرقيزستان، ازبكستان و تركمنستان قرار داريم

روساي جمهور ايران و آذربايجان تاكنون ٩ بار با هم ملاقات كرده اند

نگاه ايران به تاجيكستان مثبت و سازنده است و آماده هرگونه تلاش براي حل سوءتفاهم ها ميان دو كشور هستيم.

بابك زنجاني اموالي در تاجيكستان داشته كه به كشور بازگردانده نشده اند

قرار نيست در ساختار جديد هم وزارت امور خارجه تصدي گري كند و كار دستگاه هاي اقتصادي را انجام دهد.

كسي نبايد منتظر معجزه اقتصادي از سوي وزارت امور خارجه در امور اقتصادي باشد.

قطعا كار شخصي اقتصادي براي پرسنل وزارت امور خارجه ممنوع هست. حتي تحصيل در محل ماموريت نيز براي پرسنل وزارت امور خارجه ممنوع است و ما به هيچ وجه نمي توانيم در نمايندگي ها به شكل شخصي كار اقتصادي و بازرگاني فردي داشته باشيم.

وزير امور خارجه تلاش مي كنند كه مجموعه متخصص، چابك و آگاه به مسائل اقتصادي در وزارت امور خارجه فعال باشد و به صورت تخصصي در خدمت ارگان هاي داخلي باشد و زمينه را براي همكاري هاي خارجي فراهم سازد. ولی در كنار اين بايد دانست كه ما به تنهايي نمي توانيم هيچ كار اساسي انجام دهيم و به كمك نهادها و همچنين كارآمد كردن ساختارهاي داخلي در حوزه اقتصادي نياز داريم.

اخبار سیاسی – اعتماد

واژه های کلیدی: وزارت امور خارجه | دونالد ترامپ | رييس جمهور | وزارت خارجه | دولت ترامپ | امور خارجه | روز گذشته | امارات | سياسي | ايران