به گزارش حوزه رادیو تلویزیون گروه فرهنگی گروه تحریریه سایت جوان؛ دکتر عماد افروغ استاد جامعه شناسی و فعال فرهنگی که در زمینه سینما نیز مسئولیت هایی به عهده داشته هست، میهمان شب گذشته برنامه تلویزیونی «چهل چراغ» شد.

بنا بر این گزارش، این محقق و استاد دانشگاه در ابتدای کلام راجع به کتاب انتشار شده‌ای از خود با عنوان «نگرش منظومه‌ای و دیالکتیکی به سینما» گفت: در مقدمه کتاب خود مقداری به هنر پرداختم و بحثم این است که اصولا انسان موجودی هنرورز و خیال پرداز است و این خیال و هنرورزی یک تفنن و سرگرمی نیست. یک نسبت ماهوی با ذات انسان دارد. بعضی هنر را هم‌ردیف قشنگی یاد می‌کنند و قشنگی را هم با تناسب مترادف می‌دانند. من تا اینجا مشکلی ندارم؛ ولی به هنر و قشنگی و تناسب صرفا انسان انگارانه نگاه نمی کنم.

وی افزود: من نگاه هستی شناسانه به هنر و به قشنگی و تناسب دارم. به چه دلیل که اگر عالم و هستی قشنگ نباشد، انسان خلاق و قشنگی به سهم خود نخواهد بود. البته قشنگی فقط مختص به انسان نیست. کتاب یکی از فیزیک‌دان‌ها را که می خواندم پسندیدم. کتاب «درباره خلاقیت» از آقای دیوید بوهم است که می گوید همه رشته های علمی و اخلاق و کردار و هنر جزو فعالیت هنری هستند؛ چون به دنبال تناسب هستند و تناسب و قشنگی هم نسبت نزدیکی با هم دارند. بعد در ریاضیات و علوم متفاوت هم می‌توان هنرورزی کرد. بحث من هم این است که هنر را وجودی ببینیم.

بالاترین فعل قشنگی و خلق هنر را باید نزد امام حسین(ع) پیدا کرد

عماد افروغ با اشاره به این که شهود و خلاقیت شامل مراتبی هست، افزود: گاهی مراتب شهود، حسی است و گاهی متعالیه هست. هرچه که هنر زیاد به مرجع خلاقیت و شهود انسانی نزدیک تر شود و متصل تر باشد، شامل هنری اثربخش تر می شود. بنابراین همانطور که تمام فعالیت های انسان مراتبی دارد، فعالیت های هنری و خیالی انسان نیز مراتب دارد. هرچه اثری متعالی‌تر باشد، ماناتر است و در واقع جاودانگی بیشتری دارد.

این جامعه شناس و فعال فرهنگی در پاسخ به پرسش شهیدی فرد مبنی بر چگونگی حصول به وجه متعالی هنر، گفت: این برمی‌گردد به تلاش مستقیم و مستقل هنرمند که منشأ خلاقیت و شهود خود را درک کند. هنرمند باید نسبت میان حس و ایمان و شهود و خیال و خلاقیت و هنر را بداند. هر کسی که حرفی در هنر دارد و منم منم می کند، دارد کار هنری می‌کند. اصلا هنر بدون منم منم معنا ندارد و این یک اثر هنری هست. اگر قائل به این باشیم که نسبتی میان بشر و خلاقیت وجود دارد و خلاقیت را ارج بنهیم، بخشی از خلاقیت منشأ هستی شناسی دارد و بخشی دیگر به شخص و فهمش برمی گردد.

میهمان برنامه «چهل چراغ» در ادامه به فطری بودن انسان تاکید کرد و گفت: هنرمند هم می تواند در مرحله پایین خلق کند و حتی جا پای خدا بگذارد. هنگامی خدا می گوید: آدم، خلیفه خدا است، بعد مشخص است که همه انسان ها بالقوه می توانند خلیفه خدا باشند. بعد انسان می تواند خلق کند. اگر چه یک منشأ خلاقیت و شهود وجود دارد و هنرمند باید آن منشأ را پیدا کند. آن منبع، رمز و راز است و به خدا ربط دارد و هنرمند یک چیز اضافه به آن می افزاید. همان گونه که همه انسان ها در مرتبه خلاقیت یکسان نیستند و مراتبی وجود دارد. یکی مرجع علاقه حقیقی را کشف می کند و یکی در همین علاقه مجازی باقی می‌ماند. اگر چه او هم دارد، اثری خلق می کند.

عماد افروغ با اشاره به قشنگی صحرای کربلا در نزد انسان‌های خدایی، گفت: حضرت زینب عنوان می کند که جز قشنگی نمی‌بینم. این جمله اشاره به قیام حسینی دارد و بعد بالاترین فعل قشنگی و خلق هنر را باید نزد امام حسین(ع) پیدا کرد. بنابراین ضمن رمزآلود بودن هنر، اصلا آن را صرفا سرگرمی نمی دانم. بعضی هم هنر را به مثابه صورتی می دانند که در خدمت جوهری هست؛ ولی حتی از این هم بالاتر است و هنر یک حقیقت وجودی است و چون امر وجودی هست، نیاز به کشف و خلق دارد. جایی کشف باید کرد؛ چون به وجود کلانی متعلق است و جایی باید خلق کرد چون هنرمند بخشی از همین وجود است.

استاد جامعه شناسی گفت: هنگامی حضرت زینب عنوان می‌کند که جز قشنگی ندیدم؛ بعد بالاترین فعل قشنگی و خلق هنر را باید نزد امام حسین(ع) پیدا کرد.

میهمان برنامه «چهل چراغ» ضمن تفکیک قائل شدن میان «منِ پنداری» و «منِ واقعی»، گفت: منِ پنداری می شود منم منم منهای اتصال به مرجع و خدا، ولی سخنم راجع به «منِ واقعی» است که در واقع به خدا وصل است و پشت این نفس اماره قرار گرفته هست. بعد هر منم منمی کار شیطانی نیست و این سخن اشتباه هست. بگذارید آدم ها منم منم خود را داشته باشند. اگر منم منم نداشته باشند که خلاقیتی ندارند و مطیع و برده هستند! بی‌خود نیست بعضی از فیلسوفان عاصی شدند؛ چون احساس می کردند یک نهادی آمده و هر نوع نبوغ و بلوغی را به اسم آموزه های اخلاقی محکوم می کند!

عماد افروغ با تاکید بر متعالی بودن «هنر عاشورا» گفت: عاشورا زیباست؛ هم به لحاظ جوهری و هستی شناختی و هم به لحاظ صورت. زاویه دید حضرت زینب(س) نسبت به عاشورا مترادف با قشنگی عالم است و بخشی نیز خارج از این زاویه هست؛ به چه دلیل که واقعیت و حقیقت عاشورا زیباست و وجودی قشنگ دارد. در واقع کربلا با سرشت عالم گره خورده هست. از هرکسی برنمی آید که این قشنگی عمیق را بفهمد. حضرت زینب چون مراتب منِ خلاق و منِ خیال ورز متعالی را طی کرده هست، قشنگی را خوب می‌فهمد و کشف می کند. ضمن این که خود حضرت زینب (س) بخشی از همین وجود متعالی است و می تواند این وجود قشنگ را زیباتر ببیند.

این کارشناس فرهنگی ضمن اشاره به این که از دوگانگی «عرفان و سیاست» بیزار هست، عاشورا را قیام علیه ظلم حاکم دانست و گفت: شرایط به گونه ای شد که انحراف در طرف برابر ریشه دواند و دین به کج راهه رفت و امام حسین(ع) باید مقابله می کرد و آن هم هنرورزی و هنری متعالی هست. چه قشنگ یاران حسین خون دادند. یک تراژدی بی نظیر خلق شد تا همگان ببینند و این را ادیان دیگر مانند مسیحیت هم می‌فهمند.

انتهای پیام/

بالاترین فعل قشنگی و خلق هنر را باید نزد امام حسین(ع) پیدا کرد

گفتگوی عماد افروغ با محمدرضا شهیدی فرد در چهل چراغ

واژه های کلیدی: هنرمند | خلاقیت | برنامه | عاشورا | خلاقیت | عماد افروغ | برنماه چهلچراغ | محمدرضا شهیدی فرد