به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛در طول تاریخ زیارت امام حسین (ع) جایگاهی والا داشته است و پادشاهان شیعه چه از روی عقیده و چه جهت مشروعیت حکومت خود به زیارت بارگاه مطهر ایشان می رفتند.

واژه‌ی زیارت در لغت از ماده‌ی «زور» گرفته شده است و در معانی روی گرداندن، عدول و مایل شدن از چیزی به چیز دیگر بکار رفته و همچنین به رو در رو شدن و ملاقات نیز زیارت گویند. به فرد زیارت کننده هم از آن رو زائر گفته می‌شود که هنگامی به زیارت شخصی می‌رود از غیر او رو برمی‌گرداند.[۱] در عرف، زیارت شخصی، عبارت است از آمدن نزد او به قصد تکریم و تعظیم و انس گرفتن با او[۲].

زیارت اهل قبور، با حضور در محل دفن آنان به قصد بزرگداشت ایشان و سلام دادن بر آنان تحقق می‏یابد[۳] و روایات زیادی در باب زیارت قبر پیامبر (ص) در منابع روایی اهل سنت نقل شده است است.[۴] در منابع حدیثی شیعه هم روایات فراوانی راجع به زیارت قبر پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) خصوصا امام حسین (ع) روایت شده است است[۵] و شیعیان نیز همواره توجه وبژه‌ای به این امر داشته‌اند.

پادشاهانی که به زیارت امام حسین(ع) مشرف شدند

در طول تاریخ شاهان و حاکمان شیعه جهت ابراز ارادت نسبت به خاندان عصمت و طهارت (ع) و همچنین جهت جلب نظر شیعیان و محبان اهل بیت (ع) به زیارت قبور شریف اهل بیت (ع) خصوصا امام حسین (ع) می‌رفتند. این نوشتار با مراجعه به متون تاریخی به معرفی بعضی از پادشاهان و حکامی می‌پردازد که به زیارت امام حسین (ع) مشرف شده‌اند و همچنین تلاش دارد تا گزارش مختصری از سفرهای زیارتی آنان را به خوانندگان محترم ارائه کند.

آل بویه

آل بویه، سلسله‌ای ایرانی و شیعی مذهب بود که در سال‌های ۴۴۸-۳۲۲ هجری قمری بر بخش بزرگی از کشور عزیزمان ایران و عراق و جزیره تا مرزهای شمالی شام فرمان به حکومت رسید. این خاندان در طبرستان به دست علویان اسلام آوردند.[۶] آل بویه بعد از دست ‌یابی به قدرت در ترویج باورهای شیعی کوشیدند که زیارت قبور امامان شیعه (علیهم‌السلام) از آن جمله می‌باشد. ایشان توجه ویژه‌ای به اماکن مقدس داشتند تا جایی که بعضی از محققین بر این باورند که آل بویه نخستین حکومتی بود که به زیارت اماکن مقدس رسمیت داد.[۷] حاکمان و بزرگان این خاندان در فرصت‌های متفاوت جهت زیارت امام حسین (ع) به کربلا می‌رفتند که بعضی از این حاکمان عبارت‌اند از:

عزالدوله بختیار (۳۶۷-۳۵۶ق)

در طول تاریخ زیارت امام حسین (ع) جایگاهی والا داشته است و پادشاهان شیعه چه از روی عقیده و چه جهت مشروعیت حکومت خود به زیارت بارگاه مطهر ایشان می رفتند.

عزالدوله بختیار فرزند معزالدوله دیلمی در سال ۳۶۶ هجری قمری؛ شریف ابوالحسن محمد بن عمر را به نیابت خود در بغداد گماشت و به همراه ابن بقیه وزیر به زیارت امام حسین (ع) به کربلا رفت.[۸]

عضد الدوله (۳۷۲-۳۳۸ق)

عضد الدوله در سال ۳۳۸ هجری قمری در شیراز بر تخت نشست و از مقتدرترین حکام آل بویه به شمار می‌آید. وی بارها در موسم عاشورا و دیگر ایام به زیارت قبر امام حسین (ع) ‌رفت و به عمران و آبادانی کربلا پرداخت.[۹] عضد الدوله همچنین به مجاوران شریف و بینوایان کربلا پیگیری کرد و خواربار ایشان را تامین نمود.[۱۰]

جلال الدوله (۴۳۵-۴۱۶ق)

جلال الدوله دیلمی در طول حکمرانی پر از هرج و مرج خود موفق شد تا یکبار جهت زیارت امام حسین (ع) عازم کربلا شد. وی به علت دیانت و همچنین محبتی که نسبت به حضرت داشت نزدیک به یک فرسنگ از مسیر را با پای پیاده طی کرد.[۱۱]

عماد الدین دیلمی [ابوکالیجار] (۴۴۰-۴۰۰ق)

پادشاهانی که به زیارت امام حسین(ع) مشرف شدند

ابوکالیجار عمادالدین دیلمی دیگر حاکم آل بویه است که هنگام عزیمت به عراق به زیارت کوفه و کربلا مشرف شد.[۱۲]

صفویان (۱۱۳۵-۹۰۷ق)

سلسله‌ی صفویه در سال‌های ۱۱۳۵-۹۰۷ هجری قمری در کشور عزیزمان ایران به قدرت رسیدند. این سلسله دومین حکومت شیعی است که سلاطین آن به صورت رسمی به زیارت امام حسین (ع) می‌رفتند. صفویان که نسب خود را به امام موسی کاظم (ع) می‌رساندند[۱۳]، مذهب تشیع را به عنوان مذهب رسمی کشور عزیزمان ایران اعلام کردند و در تثبیت آن کوشیدند. صفویان هم خود به زیارت ائمه (ع) خصوصا امام حسین (ع) اهتمام داشتند و هم مردم را به آن تشویق می‌کردند.

شاه اسماعیل صفوی (۹۳۰-۹۰۷ق)

در طول تاریخ زیارت امام حسین (ع) جایگاهی والا داشته است و پادشاهان شیعه چه از روی عقیده و چه جهت مشروعیت حکومت خود به زیارت بارگاه مطهر ایشان می رفتند.

شاه اسماعیل صفوی موسس سلسله‌ی صفویه در سال ۹۱۴ هجری قمری بعد از فتح بغداد به سمت کربلا حرکت کرد و جهت زیارت امام حسین (ع) وارد حرم شد به زیارت پرداخت. شاه اسماعیل در این سفر هدایای گران‌بهایی را به آستان مبارک تقدیم کرد و همچنین بعد از اعطای هدایا و نذورات فراوان به خادمان و مجاوران حرم رهسپار نجف اشرف شد.[۱۴]

شاه عباس اول (۱۰۳۸-۹۹۶ق)

شاه عباس صفوی در سال ۱۰۳۲ هجری قمری جهت فتح مجدد عراق به آن دیار لشکر کشی کرد و بعد از دو ماه جنگ و محاصره، بر جنوب بین‏ النهرین تسلط یافت و نیروهای عثمانی را از آن منطقه بیرون راند. شاه عباس بعد از مدتی به زیارت نجف رفت و بعد از ده روز اقامت در آنجا، با پای پیاده و در هوای گرم جهت زیارت امام حسین (ع) رهسپار کربلا شد.[۱۵]

شاه عباس همچنین در سال ۱۰۳۳ هجری قمری بار دیگر عزم زیارت کربلا کرد و سپس به نجف و کاظمین رفت. مصادفت این ایام با ماه رجب و آگاهی شاه عباس از احادیث صحیح درباره‌ی ثواب عظیم زیارت امام حسین† (ع) در ماه رجب، شاه صفوی را جهت سومین بار عازم کربلا نمود.[۱۶]

پادشاهانی که به زیارت امام حسین(ع) مشرف شدند

شاه صفی (۱۰۳۸-۱۰۵۲ق)

پس از شاه عباس نوه‌ی او شاه صفی به حکومت رسید. وی در سال ۱۰۳۹ هجری قمری جهت سامان دادن به امور عراق و مقابله با حمله‌ی احتمالی عثمانی راهی این منطقه شد. شاه صفی یکبار در دوم شعبان و بار دیگر در چهاردهم شعبان همان سال به زیارت کربلا مشرف شد.[۱۷] وی همچنین در ۱۷ شعبان سال بعد جهت سومین بار به منظور زیارت امام حسین (ع) رهسپار کربلا شد. شاه صفی در این سفرهای زیارتی، هدایا و نذورات قابل توجهی را به خادمان و مجاوران حرم شریف بخشید و به مرمت و توسعه بنا و آبرسانی شهر مبادرت کرد و این امر نقش مهمی در رونق شهر داشت.[۱۸]

ناصر الدین شاه (۱۳۱۳-۱۲۶۴ق)

ناصر الدین شاه چهارمین پادشاه از سلسله‌ی قاجار روز جمعه بیستم جمادی الثانی ۱۲۸۷ هجری قمری جهت زیارت عتبات عالیات از کشور عزیزمان ایران عازم عراق شد.[۱۹] ناصرالدین شاه در این سفر دو بار در کربلا اقامت نمود. بار اول در روز پنج شنبه هفتم رمضان وارد کربلا شد و تا چهارشنبه سیزدهم همین ماه در شهر توقف کرد و سپس جهت زیارت امام علی (ع) عازم نجف شد. وی مجددا در روز چهار شنبه بیستم رمضان عازم کربلا شد و تا روز یکشنبه بیست و چهارم رمضان در شهر اقامت داشت. ناصر الدین شاه در این سفر علاوه بر زیارات قبور مطهر اهل بیت (ع) خصوصا امام حسین (ع) با بزرگان و علمای شهر دیدار کرد و توصیه کرد تا قسمت‌هایی از مراقد شریف که رو به خرابی بود تعمییر شود.[۲۰] وی همچنین خاطرات سفر خود به عتبات را به نگارش درآورد.‌‏

پی نوشت:

[۱] – ابن منظور، لسان العرب، ج۴، ص۳۳۵-۳۳۳ و مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۴، ص۳۶۵-۳۶۴٫

[۲] – مصطفوی، همان، ص۳۶۴٫

[۳] – شهید اول، الدروس الشرعیه، ج۲، ص۲۳٫

[۴] – سبکی، شفاء السقام، ص۶۵ به بعد.

[۵] – مجلسی، بحار الانوار، ج۹۷، ص۱۰۰ تا آخر ج۹۹٫

[۶] – جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ص۱۱۸۶٫

[۷] – فقیهی، شاهنشاهی عضد الدوله، ص۱۲۴٫

[۸] – فقیهی، شاهنشاهی عضد الدوله، ص۱۲۴٫

[۹] – آملی، تاریخ رویان، ص۷۷٫

[۱۰] – ابن مسکویه، ج۶، ص۴۸۱٫

[۱۱] – ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۵۱۶٫

[۱۲] – ترکمنی آذر، دیلمیان در گستره تاریخ ایران، ص۲۶۰٫

[۱۳] – خواند میر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۴۱۰-۴۰۹٫

[۱۴] – تاریخ فتوحات شاهی، امینی هروی، ص۳۰۱-۳۰۰٫

[۱۵] – روضه الصفویه، جنابذی، ص۸۸۸-۸۸۷٫

[۱۶] – ترکمان، عالم آرای عباسی، ج۳، ص۱۶۷۹-۱۶۸۰٫

[۱۷] – خواجگی اصفهانی، خلاصه السیر، ۱۰۸-۱۰۶٫

[۱۸] – خواجگی اصفهانی، خلاصه السیر، ۱۰۸-۱۰۶، قزوینی اصفهانی، کشور عزیزمان ایران در وقت شاه صفی و شاه عبّاس دوم، ص۸۴ و ص۹۵-۹۴٫

[۱۹] – ناصرالدین شاه، سفرنامه عتبات، ص۲۳٫

[۲۰] – همان، ص۱۳۹-۱۱۲٫

کتابنامه

آملی، اولیاء الله،‌ تاریخ رویان،‌ تصحیح منوچهر ستوده،‌ ناشر: بنیاد فرهنگ ایران‌، تهران، ‌1348ش.

ابن اثیر، عزالدین ابوالحسین علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر-داربیروت، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.

ابن مسکویه، احمد بن محمد، تجارب الامم، ترجمه علینقی منزوی، انتشارات توس، تهران، ۱۳۷۶ش.

ابن منظور، محمد بن مکرم‌، لسان العرب، تصحیح جمال الدین میر دامادی، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع-دار صادر، چاپ سوم، بیروت، ۱۴۱۴ق.

امینی هروی، امیر صدرالدین ابراهیم، تاریخ فتوحات شاهی(تاریخ صفوی ازآغاز تا سال۹۲۰ق)، تصحیح، تعلیق، توضیح و اضافات از دکتر محمّدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۳ش.

ترکمان، اسکندر بیک، عالم آرای عباسی، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۷۸ش.

ترکمنی آذر، پروین، دیلمیان در گستره تاریخ ایران، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران، ۱۳۸۴ش.

جنابذی، میرزا بیگ، روضه الصفویه، تهران، بنیاد موقوفات دکتر افشار، ۱۳۷۸ش.

خواجگی اصفهانی، محمدمعصوم، خلاصه السیر؛ تاریخ سرنوشت شاه صفی، به تلاش ایرج افشار، تهران، علمی، ۱۳۶۸ش.

خواند میر، غیاث الدین بن همام الدین، تاریخ حبیب السیر، ناشر خیام‌، چاپ چهارم، تهران، ۱۳۸۰ش.

سبکی، تقی الدین، شفاء السقام فی زیاره خیر الانام، نشر مشعر، چاپ چهارم، تهران، ۱۴۱۹ق.

عاملی، محمد بن مکی‌ (شهید اول)، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، قم، ۱۴۱۷ق.

قاجار، ناصرالدین شاه، سفرنامه عتبات، به تلاش ایرج افشار، انتشارات فردوسی، چاپ اول، تهران، ۱۳۶۳ش.

فقیهی، علی اصغر، شاهنشاهی عضدالدوله چگونگی فرمانروائی عضدالدوله دیلمی و بررسی اوضاع کشور عزیزمان ایران در وقت آل بویه، قم، اسماعیلیان، ۱۳۴۷ش.

قزوینی اصفهانی، محمد یوسف، کشور عزیزمان ایران در وقت شاه صفی و شاه عباس دوم، تصحیح و تعلیقات توضیح و اضافات محمد رضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۰ش.

مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بِحارالانوار الجامعه لدررِ اخبار الائمه الاطهار، ‌تصحیح جمعی از محققان‌، دار إحیاء التراث العربی‌، چاپ دوم، بیروت‌، ۱۴۰۳ق.

مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم،‌ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، تهران، ۱۳۶۸ش.

انتهای پیام/

واژه های کلیدی: زیارت امام حسین | ناصرالدین شاه | اسماعیلی | ایرانی | کربلا | تهران | تاریخ | ایران | تاریخی