• خرید کتاب از گوگل
  • چاپ کتاب PDF
  • خرید کتاب از آمازون
  • خرید کتاب زبان اصلی
  • دانلود کتاب خارجی
  • دانلود کتاب لاتین
  • خانه » خبری و خواندنی » تفسیر آيه ۱۸۹ سوره بقره

    تفسیر آيه ۱۸۹ سوره بقره

    خواندن معنا و تفسير آيات قرآن كريم، به فهم درست آن و عملی كردن دستورات الهی در زندگی‌مان كمک می‌كند.

    تفسیر آيه 189 سوره بقره

    به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی گروه تحریریه سایت جوان؛ قرآن سر تا سر اعجاز در زندگی مادی و معنوی هست. اگر ما آن را با معرفت تلاوت کنیم، حتماً اثرات آن را خواهیم دید. جهت آگاهی‌ و فهم بهتر و بيشتر آيات قرآن كريم هر شب تفسير آياتی از اين معجره الهی را جهت شما آماده می‌كنيم. در این گزارش تفسیرآیه ۱۸۹سوره بقره را می‌خوانید:

    يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

    درباره [حكمت] هلال‌ها[ى ماه] از تو مى ‏پرسند بگو آنها [شاخص] گاه‏ شمارى براى مردم و [موسم] حج‏ هستند و نيكى آن نيست كه از پشت‏ منزل ‏ها درآييد بلكه نيكى آن است كه كسى پرهیزگاری پيشه كند. به منزل ‏ها از در [ورودى] آنها درآييد و از خدا بترسيد باشد كه رستگار شوید (۱۸۹)

    تفسیر آيه ۱۸۹ سوره بقره

    معناى هلال و وجه تسميه آن

    كلمه «اهله» جمع هلال است به معناى قرص قمر. به طوری كه گفته اند اول و دوم هر ماه هست؛ يعنى وقتى ماه كه از زير شعاع شمس بيرون مى‌آيد. بعضى ديگر گفته اند: قرص قمر را از اول ماه هلال مى گويند تا وقتى كه متحجر شود، يعنى به صورت دايره اى درآيد كه يك طرفش همان هلال شبهاى قبل است و بقيه‌اش را خطى نورانى تشكيل مى‌دهد. بعضى ديگر گفته اند: اين اطلاق همچنان ادامه دارد تا زمانى كه نورش بر ظلمت شب غلبه كند و اين در شب هفتم است كه بعد از آن ديگر هلالش نمى‌گويند، بلكه قمرش مى خوانند. در شب چهاردهم بدرش مى گويند، و اسم عمومی اش نزد عرب زبرقان است.

    و كلمه (هلال) از است هلال گرفته شده است ، كه به معناى گريه و يا صداى طفل در حين تولد است و اطرافيان زائو مى فهمند كه فرزند بدنيا آمده ، و نيز از اين گرفته شده است كه در باره حاجيان وقتى كه صدا به گفتن لبيك بلند مى كنند مى گويند: (اهل القوم )، و اين بدان جهت است كه وقتى ماه ذى الحجه را مى بينند راجع به آن گفتگو مى كنند، و كلمه (مواقيت ) جمع (ميقات ) است ، كه از ماده وقت گرفته شده است و به معناى وقت معين شده است براى عمل است و اين كلمه بر مكان معين براى عمل نيز اطلاق مى شود، مى گويند فلان محل ميقات اهل شام ، و آن ديگرى ميقات اهل يمن است ، ولى در آيه مورد بحث معناى اول يعنى وقت معين منظور است .

    خواندن معنا و تفسير آيات قرآن كريم، به فهم درست آن و عملی كردن دستورات الهی در زندگی‌مان كمک می‌كند.

    در «يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ» چه چيزى مورد پرسش واقع شده است است؟

    در جمله (يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ) شرح نداده سؤالى كه از رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) كرده بودند چه بوده؟ آيا از حقيقت قمر بوده؟ يا همچنان كه بعضى پنداشته اند از علت اينكه به چه دلیل به اشكال متفاوت يعنى هلال و قمر و بدر در مى آيد، و يا تنها از علت هلال شدنش يعنى پيدا شدنش در افق بعد از ناپديد شدنش در شب هايى چند كه بعض ديگر.

    ليكن از همين كه تعبير به اهله – يعنى جمع هلال – كرده و فرموده: از تو از اهله مى پرسند، فهميده مى شود سؤ ال از ماهيت و حقيقت قمر، و علت اشكال گوناگونش نبوده ، زير ااگرسؤ ال از اين بود مناسب تر آن بود كه گفته شود (يسئلونك عن القمر)

    و نيز اگرسؤال از حقيقت هلال و باعث تشكل خاص آن در اول ماه بود، مناسب تر آن بود كه بفرمايد: (يسئلونك عن الهلال )، چون ديگر جهتى نداشت كلمه هلال را به صيغه جمع بياورد، بعد اينكه به صيغه جمع آورده ، خود دليل براين است كه سؤ ال از باعث يا فايده اى بوده كه ممكن است در هلال شدن هر ماهه و ترسيم ماههاى قمرى بوده باشد، و اگر از اين فايده ها تعبير به اهله كرده بدين جهت بوده كه اگر واقعا فايده اى است ، ناشى و تحقق يافته از همين هلالها است ، و لذا سائل از اهله پرسيده ، و خداى تعالى از فايده آن پاسخ فرموده .

    اين معنا از جواب استفاده مى شود كه فرمود:( هى مواقيت للناس و الحج …)، مواقيت گفتيم عبارت است از زمانهايى كه براى هر كارى معين مى شود، و اين وقت ماهها هستند، نه هلالها كه عبار ت است از قيافه مخصوص قرص قمر، بعد معلوم مى شود پاسخ پاسخ سائلين نيست ، و نيز معلوم مى شود منظور سائلين از اهله فوايد آن بوده .

    تفسیر آيه ۱۸۹ سوره بقره

    ماه هاى قمرى و نقش مهم آنها در تنظيم امور زندگى انسان ها

    سخن كوتاه آنكه معلوم شد غرض از سوال، موقعيت ماه هاى قمرى بوده كه باعث آنها چيست؟ و چه فوايدى دارد؟ در پاسخ هم به بيان فوايد آن پرداخته، و فرموده ماه ها عبارتند از وقت و اوقاتى كه مردم براى امور معاش و معاد خود تعيين مى كنند.

    انسان از حيث خلقت طورى است كه چاره اى جز اين ندارد كه افعال و كارهايش را كه همه از سنخ حركت به وقت هست، اندازه‌گيرى كند و لازمه احتياج به اندازه گيرى اين است كه وقت ممتد و بى سر و ته را بر طبق امور خود به صورت قطعه‌هاى سر و ته دار و كوچك و كوچكترى از قبيل سال ها و فصل ها و ماه ها و هفته ها و روزها در آورد.

    خواندن معنا و تفسير آيات قرآن كريم، به فهم درست آن و عملی كردن دستورات الهی در زندگی‌مان كمک می‌كند.

    اين تقطيع و تكه تكه كردن وقت به دو صورت ممكن بود؛ يكى بر حسب حركت ساليانه زمين به دور خورشيد كه از آن چهار فصل درست مى شود و يكى هم بر حسب حركت ماه به دور زمين. چون اين تقطيع بايد طورى باشد كه همه مردم حتى عوام نيز بتوانند به آسانى از حساب آن سر در آورند، لذا ماه هاى قمرى را نام برد كه هر انسان داراى ادراك صحيح و حواس مستقيم آن را مى‌فهمد.

    پس ماه هاى قمرى اوقاتى هستند كه مردم امور دين و دنياى خود را با آن تعيين مى‌كنند. مخصوصا در امور دينى و مسئله حج كه در ماههاى معلومى انجام مى شود.

    وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا

    تفسیر آيه ۱۸۹ سوره بقره

    عبارات مهم : سوره بقره – آیات الهی
    دليلى نقلى اين معنا را ثابت كرده كه جماعتى از عرب جاهليت رسمشان چنين بوده كه چون براى زيارت حج از منزل بيرون مى شدند، ديگر اگر در منزل كارى مى داشتند (مثلا چيزى جا گذاشته بودند) از در منزل وارد نمى شدند، بلكه از پشت ، ديوار را سوراخ مى كردند، و از سوراخ داخل مى‌شدند.

    اسلام از اين معنا نهى كرد، و دستورداد از در منزل ها درآيند، آيه شريفه مورد بحث مى تواند با اين داستان منطبق باشد، و مى توان به رواياتى كه درنزول آيه اين داستان را نقل مى كند، و به زودى از نظر خواننده خواهد گذشت اعتماد نمود.

    و اگر جز اين بود ممكن بود كسى بگويد: آيه مورد بحث كنايه است از نهى از امتثال او امر الهيه ، و عمل به احكام شرع به غير آن وجهى كه بر آن وجه تشريع شده است ، به عنوان نمونه مى خواهد بفرمايد: حج را در غير ماههاى حج انجام دادن ، و روزه را در غير رمضان گرفتن ، و همچنين ساير احكام الهى را به غير آن وجهى كه دستور داده شده است انجام دادن ، ماننداين است كه با اينكه منزل در دارد از بام وارد آن شوى .

    آن وقت بنابراين ، جمله :(و ليس البر بان تاتوا البيوت …)، متمم اول آيه خواهد بود، و روى هم معناى آيه چنين مى شود: اين ماهها اوقاتى است كه براى اعمال شرعى تعيين شده است ، و تجاوز از آن اوقات به اوقات ديگر جايز نيست. به عنوان نمونه حج را نبايد در غير ماه هايش ، و روزه را در غير ماه رمضان ، و ساير وظائف را در غير موعد مقرر انجام داد، كه در اين صورت به منزله وارد شدن به منزل است از غير دروازه آن ، بعد ‍ صدر و ذيل آيه شريفه تنها مى خواهد يك حكم را بيان كند.

    و بنابر فرض اول كه گفتيم دليل نقلى مؤ يد آن است نفى بر و خوبى از آمدن درون منزل از پشت منزل دلالت مى كند، بر اينكه عمل نامبرده مورد امضاى دين نيست ، و يك عمل دينى به شمار نمى رود، و گرنه معنا نداشت ، بفرمايد اين عمل بر و خوبى نيست بلكه بايد بفرمايد اين كار را نكنيد، و خدااين كار را حرام كرده ، و امثال اين عبارات كه مى رساند حرمت اين عمل يكى از احكام شرع هست. در آيه شريفه خوب بودن آن را نفى ، و خوب بودن پرهیزگاری رااثبات كرده و در اثبات خوبى پرهیزگاری ظاهر كلام اقتضا مى كرد بفرمايد:( ولكن البر هو التقوى ) ولى به جاى آن فرمود:( ولكن البر من اتقى )، تا بفهماند كمال آدمى در اتصاف به پرهیزگاری است ، كه مقصود هم همين اتصاف و داشتن پرهیزگاری است ، نه صرف حرف و مفهوم ، همچنانكه نظيرش در آيه شريفه 🙁 ليس البر ان تولوا وجوهكم قبل المشرق و المغرب و لكن البر من آمن ).

    و امر در جمله: (و اتواالبيوت من ابوابها) امر مولوى و تكليف آور نيست بلكه امر ارشادى و نصيحت هست، به اينكه منزل ها را از در در آمدن بهتر است از اينكه از پشت و يا بام آن درآيى ، براى اينكه آنهايى كه براى منزل در ساخته اند غرضى عقلايى در نظر گرفته اند و آن اين است كه همه كسانى كه با اين منزل سر و كار دارند؛ از يك نقطه داخل و خارج شوند و اين رسمى است پسنديده كه مردم بر آن عادت دارند. دليل بر اينكه امر نامبرده مولوى نيست ، اين است كه زمينه كلام تخطئه عادت زشتى است كه بدون هيچ دليلى در بين مردمى پيدا شده. عادتى كه به جز از بين بردن يك عادت پسنديده ، و موافق با غرض عقلايى ، دليل ديگرى ندارد، در چنين زمينه اى سفارش به اينكه منزل ها را از در درآييد، به بيش از هدايت و ارشاد به سوى طريقه صواب دلالتى ندارد، و تكليفى نمى آورد، بله داخل شدن در منزل ها از پشت منزل و يا از بام به عنوان اينكه اين عمل جزء دين است ، بدعت است و حرام .

    وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

    در اول سوره توجه فرموديد كه پرهیزگاری يكى از صفاتى است كه با همه مراتب ايمان و همه مقامات كمال جمع مى شود، و اين هم معلوم است كه تمامى مقامات مستوجب فلاح و رستگارى نيست. آن طور كه مقامات آخر به كلى شرک و ضلالت را از دل صاحبش زدوده مى كند، مستوجب آن هست. بله اين خاصيت را دارد كه آدمى را به سوى فلاح هدايت نموده و به سعادت بشارت دهد و به همين جهت در جمله مورد بحث فرمود: (و از خدا بپرهيزيد شايد رستگار شويد) و نفرمود (تا رستگار شويد). ممكن است منظور از پرهیزگاری امتثال خصوص امرى باشد كه در آيه شريفه آمده بود و آن مذمت در آمدن به منزل ها از پشت منزل بود.

    بحث روايتى پيرامون آيه شريفه (يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ) و شأن نزول آن

    در الدر المنثور است كه ابن جرير و ابن ابى حاتم از ابن عباس روايت كرده اند كه گفت: مردم از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) پرسيدند: اهله چيست؟ آيه شريفه آمد كه (يسئلونك عن الاهله قل هى مواقيت للناس) يعنى با اين هلال هاى اول ماه مدت هایى كه براى دستورات دينى دارند، و همچنين عده زنان، و هنگام رفتن به حج را تشخيص مى‌دهند.

    مؤلف: الدرالمنثور اين معنا را به چند طريق ديگر از ابى العاليه و قتاده و غير آن دو نقل كرده و نيز روايت كرده كه بعضى از صحابه از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) پرسيدند: حالات متفاوت قمر براى چيست؟ در پاسخ اين آيه نازل شد و ما قبلا راجع به اين مطلب گفتيم كه با ظاهر آيه نمى سازد، و به همين جهت اعتبارى به اين حديث نيست.

    و در الدر المنثور است كه وكيع و بخارى و ابن جرير از براء روايت كرده اند كه گفت: عرب جاهليت وقتى براى زيارت كعبه احرام مى بست اگر مى خواست داخل منزل اى شود از پشت منزل داخل مى شدند، و بدين جهت آيه شريفه: (ليس البربان تاتواالبيوت من ظهورها، و لكن البر من اتقى و اتواالبيوت من ابوابها) نازل شد.

    روايتى از تفسير الدر المنثور در شأن نزول آيه و نقد و بررسى آن

    و نيز در الدر المنثور است كه ابن ابى حاتم و حاكم (وى حديث را صحيح دانسته) از جابر روايت كرده اند كه گفت: قريش را حمس يعنى خشمناك و خطرناك لقب داده بودند. اين بدان جهت بود كه مردم مدينه و ساير بلاد عرب وقتى احرام مى بستند، ديگر از هيچ درى وارد نمى شدند، ولى قريش وارد مى شد.

    در اين ميان روزى رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) در بستانى بود و خواست تا از در بستان بيرون رود. قطبه بن عامر انصارى هم در خدمتش بود، انصار عرضه داشتند: يا رسول اللّه اين قطبه بن عامر مردى فاجر هست، و با شما از در درآمد، رسول خدا به قطبه فرمود: به چه دلیل چنين كردى؟ عرضه داشت : ديدم شما از در بيرون شديد من نيز بيرون شدم ، فرمود: آخر من مردى احمس هستم (يعنى اهل مكه‌ام ) عرضه داشت دين من كه با دين شما تفاوت ندارد، اينجا بود كه آيه شريفه: ليس البر بان تاتوا البيوت من ظهورها نازل شد.

    مؤلف: قريب به اين معنا به طرق ديگرى نيز نقل شده است و كلمه (حمس) جمع احمس هست، مانند كلمه (حمر) كه جمع احمر (سرخ ) است و حماسه به معناى شدت هست، و قريش را از اين جهت حمس ‍ مى‌گفته اند كه در امر دين خود تعصب و شدت داشتند، و يا بدين جهت بوده كه اصولا مردمى با صلابت و خطرناك بوده اند.

    از ظاهر روايت برمى آيد كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) قبل از وقوع قصه قطبة بن عامر مسئله داخل شدن از پشت منزل را براى غير قريش امضا كرده بوده و گرنه به قطبه ايراد نمى گرفت كه تو به چه دلیل از در بيرون شدى و بنابراين آيه شريفه ناسخ آن امضاى قبلى مى شود كه بدون آيه قرآن تشريع شده است بود.

    و ليكن خواننده گرامى توجه فرماید كه آيه شريفه با اين روايت منافات دارد، چون آيه مذمت مى كند از اينكه منزل را از پشت آن داخل شوند، و حاشا از خداى سبحان كه خودش و يا رسولش حكمى از احكام را تشريع كند. آنگاه همان حكم را تقبيح نموده و سپس نسخ كند و اين خود روشن هست. و از امام باقر (عليه السلام) روايت آورده كه در تفسير جمله (و اتوا البيوت من ابوابها) فرموده : يعنى هر كارى را از راهش وارد شويد.

    و در كافى از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود: اوصياى پيامبران ابواب خدايند كه بايد مردم از آن درها به سوى خدا بروند، و اگر اوصيا نبودند خداى عزوجل شناخته نمى شد، و با اين اوصيا است كه خداى تعالى عليه خلقش احتجاج مى كند.

    انتهای پیام/

    واژه های کلیدی: سوره بقره | آیات الهی | هلال ماه | حج | قرآن کریم |

    اشتراک گذاری مطلب

  • کتاب زبان اصلی J.R.R
  • هاردکپی کتاب های سونا
  • منابع اورجینال تولید مواد غذایی
  • کتب تحلیل زبان اصلی
  • خرید کتاب های زبان اصلی الکتریک و الکترونیک هواپیما
  • منابع اورجینال دامپزشکی
  • کتب بافت شناسی زبان اصلی
  • دانلود منابع مرجع اخلاق کسب و کار
  • خرید کتاب زبان اصلی علم
  • خرید کتاب زبان اصلی اشپزی
  • خرید کتاب های زبان اصلی علوم طبیعی
  • تمام حقوق مادی , معنوی , مطالب و طرح قالب برای این سایت محفوظ است - طراحی شده توسط پارس تمز
    ?>