به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛قرآن سر تا سر اعجاز در زندگی مادی و معنوی هست. اگر ما آن را با معرفت تلاوت کنیم، حتما اثرات آن را خواهیم دید. جهت آگاهی‌ و فهم بهتر و بيشتر آيات قرآن كريم هر شب تفسير آياتی از اين معجره الهی را جهت شما آماده می‌كنيم. در این گزارش تفسیرآیات۱۶۴-۱۶۷سوره بقره را می‌خوانید:

إِنَّ فِی خَلْقِ الْسَّمَوَ تِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَ الْفُلْکِ الّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنْفَعُ الْنَّاسَ وَمَآ أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْسَّمآءِ مِنْ مَّآءٍ فَأَحْیَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِنْ کُلِّ دَآبَّةٍ وَتَصْرِیفِ الْرِّیَحِ وَالْسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ الْسَّمَآءِ وَ الْأَرْضِ لَأَیَتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ (۱۶۴)

همانا در آفرینش آسمان ها و زمین و در پی یکدیگر آمدن شب و روز و کشتی هایی که جهت سودرسانی به مردم در دریا در حرکتند و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده و با آن زمین مرده را زنده نموده و انواع جنبندگان را در آن گسترده و (همچنین) در عوض کردن مسیر بادها و ابرهایی که میان آسمان و زمین معلّقند، جهت مردمی که می اندیشند، نشانه هایی گویاست.

تفسیر آیات ۱۶۴-۱۶۷سوره بقره

هماهنگی میان عنصرهای محیط زیست و اجزای هستی و قوانین حاکم بر آنها، همه نشان دهنده ی حاکمیّت وقدرت واراده ی خدای یگانه هست. آفرینش آسمان ها و توسعه ی دائمی آنها (و انّا لموسعون) ذاریات، ۴۷٫ که دست انسان تاکنون فقط به قسمتی از اوّلین آسمان رسیده، و استحکام (سبعاًشداداً) نبأ، ۱۲٫
و طبقات هفتگانه (سبع سموات طباقاً) ملک، ۳٫ و نظام حاکم (اوحی فی کلّ سماء امرها) فصّلت، ۱۲٫ و تناسبات و ارتباطات میان هریک و بی ستون بودن (بغیر عمد ترونها) رعد، ۲٫ و حفاظت آنها(سقفاً محفوظاً) انبیا، ۳۲٫ و حرکات ستارگان در مدارهای خود و فاصله هریک از آنها، همه نشانه های قدرت خداوند یکتای حکیم است.

سعدی می گوید:

عبارات مهم : مشاهده – قیامت
آفرینش، همه تدبیر خداوند دل است – دل ندارد، که ندارد به خداوند اقرار
کوه و دریا و درختان، همه در تسبیحند – نه همه مستمعی، فهم کند این اسرار
عقل، حیران شود از خوشه زرین عنب – فهم، عاجز شود از حبّه یاقوت انار
پاک وبی عیب، خدایی که به تقدیر عزیز – ماه وخورشید، مسخّر کند ولیل ونهار

کلمه «ریاح» جمع «ریح» به معنای باد هست، ولی در قرآن هر جا کلمه «ریح» آمده همراه قهر و عذاب هست، مانند: (ریح صرصر) الحاقه، ۶٫ ولی هرجا کلمه «ریاح» آمده هست، همراه باران و لطف الهی است.
در حدیث می خوانیم: هرگاه بادی می وزید پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می فرمود: «الّلهم اجعلها ریاحاً و لا تجعلها ریحاً» خداوندا! این باد را ریاحِ رحمت قرار ده، نه ریحِ عذاب. تفسیر صفوةالتفاسیر، ج ۱، ص ۱۱۳٫

پیام ها:
۱- شناخت طبیعت، یکی از راههای خداشناسی است که شناخت او، قدرت، حکمت و یکتایی او را در بر دارد. (الهکم اله واحد… فی خلق السموات… لایات)

خواندن معنا و تفسير آيات قرآن كريم، به فهم درست آن و عملی كردن دستورات الهی در زندگی‌مان كمک می‌كند.

۲- خداوند، نظیر و شبیه ندارد و مرکب از اجزا نیست. (اله واحد)

۳- هم محیط زیست و هم صنعتِ دست ساختِ انسان، از اوست. (خلق السموات و الارض… والفلک)

۴- هر موجودی در دنیا هستی، آیه ای از آیات کتاب خداوند در محیط زیست هست. (لایات)

برگ درختانِ سبز، در نظر هوشیار – هر ورقش دفتری هست، معرفت کردگار
۵ – تنها خردمندان از نگاه در هستی، درس خداشناسی می گیرند. (ان فی خلق السموات… لایات لقوم یعقلون)

وَمِنَ الْنَّاسِ مَنْ یَتَّخِذَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَاداً یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللَّهِ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَشَدُّ حُبّاً لِلَّهِ وَلَوْ یَرَی الَّذِینَ ظَلَمُواْ إِذْ یَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِیعاً وَأَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعَذَابِ (۱۶۵)

و بعضی از مردم کسانی هستند که معبودهایی غیر از خداوند جهت خود برمی گزینند و آنها را همچون دوست داشتن خدا، دوست می دارند. امّا آنان که ایمان دارند، عشقشان به خدا (از علاقه مشرکان به معبودهاشان) شدیدتر است و آنها که (با پرستش بت به خود) ستم کردند، هنگامی که عذاب خدا را مشاهده کنند، خواهند دانست که تمام نیروها، تنها به دست خداست و او دارای عذاب شدید است.

تفسیر آیات ۱۶۴-۱۶۷سوره بقره

امام باقر علیه السلام می فرماید: مراد از «دون اللَّه» و «انداد» در این آیه، بت ها نیستند، بلکه مراد پیشوایان ستمکار و گمراهند که مردم آنان را همچون خداوند دوست دارند.کافی، ج ۱، ص ۳۷۴٫ از جهت ادبی نیز کلمه «هم» در «یحبّونهم»، جهت انسان بکار می رود، نه اشیاء.

ریشه ی محبّت، کمال دوستی وجمال دوستی هست. مؤمنان تمام کمالات و جمال ها را در خداوند می بینند، لذا بیشترین علاقه را به او ابراز می دارند. علاقه و محبّت مؤمنین، بر اساس شایستگی ولیاقت معشوق است وهرگز به سردی و خاموشی نمی گراید. امّا علاقه مشرکان، براساس خیال وجهل وتقلید وهوس های بیهوده است.

پیام ها:

خواندن معنا و تفسير آيات قرآن كريم، به فهم درست آن و عملی كردن دستورات الهی در زندگی‌مان كمک می‌كند.

۱- پرستش و محبّت غیر خدا، ممنوع هست. (یتّخذ من دون اللَّه انداداً یحبّونهم)

۲- احساسات باید در رابطه با اعتقادات باشد. (الّذین آمنوا اشدّ حُبّاً للّه)

۳- بعضی از مردم تا هنگامی پرده ها کنار نرود و قیامت را مشاهده نکنند، به پوچی و بیهودگی راه و فکر خویش پی نمی برند. (ولو یری الّذین)

۴- قدرت در جذب نیرو مؤثر هست. (انّ القوّة للّه جمیعاً) بعد جذب غیر او نشوید.

تفسیر آیات ۱۶۴-۱۶۷سوره بقره

إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُواْ مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُواْ وَرَأَوُاْ الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبَابُ (۱۶۶)

در آن هنگام که عذاب را مشاهده کنند و پیوند میانشان بریده (و دستشان از همه چیز قطع) گردد، پیشوایان (کفر)، از پیروان خود بیزاری جویند.

به هوش باشیم که رهبرمان کیست و محبّت و علاقه چه کسی را در دل داریم؟ بدانیم طاغوت ها و غیر خدا، ما را جهت خودشان می خواهند تا با قدرت و ارادت ما، به هوسها و آرزوهای خود در دنیا برسند، ولی در قیامت همه را رها و از ما اظهار تنفّر و انزجار خواهند نمود.

پیام ها:

۱- هر علاقه وعلاقه، که مایه ای از عقل وفطرت نداشته باشد، دیر یا سریع به سردی گرائیده و یا به دشمنی کشیده می شود. (یحبّونهم کحبّ اللّه… تبرّء الّذین اتّبعوا)

۲- محبّت، زمینه ی تبعیّت هست. (یحبونهم… اتبعوا)

۳- آینده نگری لازمه ی عقل هست. به کسی علاقه و محبّت بورزیم که قدرت داشته باشد و در روز خطر، ما را حمایت کند. (اذ تبرّء الّذین اتّبعوا)

۴- معیار اصالت یا بی اصل بودن علاقه ها و محبّت ها، دیدن عذاب در روزهای خطرناک هست. (رأوا العذاب)

وَقَالَ الَّذِینَ اتَّبَعُواْ لَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ کَمَا تَبَرَّءُوُاْ مِنَّا کَذَ لِکَ یُرِیهِمُ اللَّهُ أَعْمَلَهُمْ حَسَرَ تٍ عَلَیْهِمْ وَمَا هُمْ بِخَرِجِینَ مِنَ النَّارِ (۱۶۷)
و (در آن موقع) پیروان گویند: ای کاش بار دیگری جهت ما بود (که به دنیا برمی گشتیم) تا از این پیشوایان بیزاری جوئیم، همانگونه که آنها (امروز) از ما بیزاری جستند. بدینسان خداوند اعمال آنها را که مایه حسرت آنهاست، به آنها نشان می دهد و هرگز از آتش دوزخ، بیرون آمدنی نیستند.

به فرموده روایات، در قیامت صحنه ها و مواقف متعدّدی هست. در بعضی از آنها مُهر سکوت بر لب ها زده می شود وتنها با نگاه های پرحسرت به یکدیگر نگریسته و گریه می کنند. در بعضی موارد، از همدیگر استمداد کرده و در صحنه ای نسبت به هم ناله و نفرین می کنند. در این آیه می خوانیم که پیروان کفر نیز از حمایت ها و علاقه ورزی های خود نسبت به رهبرانشان به شدّت پشیمان می شوند، ولی دیگر کار از کار گذشته و تنها حسرتی است که در دل دارند و با زبان می گویند: اگر ما باردیگر برگردیم، هرگز دنباله رو آنها نخواهیم بود. کسانی که اینقدر بی وفا هستند که از ما در این روز تبرّی می جویند، ما هم اگر به دنیا برگردیم، از آنان تبرّی خواهیم جست. آنها حسرت می خورند، ولی مگر از حسرت، کاری ساخته است.

در آیات متعدّد، کلمه «خلود» در مورد عذاب بکار رفته هست. بعضی «خلود» را مدّت طولانی معنا می کنند، ولی از جمله ی (و ماهم بخارجین من النّار) در این آیه استفاده می شود که «خلود» به معنای ابدیّت هست، نه مدّت طولانی.
در روایات، نمونه هایی از حسرت گنهکاران در قیامت به چشم می خورد که از جمله: کسانی هستند که اموال زیادی را جهت وارثان خود می گذارند و خود در وقت حیات، کار خیری نمی کنند. آنان در آن روز مشاهده می کنند که اگر وارث از ارث او کار خوبی انجام داده، در نامه وارث ثبت شده است و اگر کار بدی کرده، شریکِ جرم وارث قرار گرفته است.تفسیر نورالثقلین، ج ۱، ص ۱۵۱٫ نمونه دیگر اهل حسرت، آنانکه عبادات بسیار دارند، ولی رهبری و ولایت علیّ بن ابی طالب علیهما السلام را نپذیرفته اند.بحار، ج ۲۷، ص ۱۸۴٫

انسان، دارای اختیار هست. اگر چنین نبود، پشیمانی و حسرت و تصمیم مجدّد در او راه نداشت. پشیمانی و حسرت، نشانه ی آن است که می توانستیم کار دیگری انجام دهیم. و تصمیم مجدّد، رمز آن است که انسان می تواند با اراده و اختیار، هر راهی را که صلاح بداند، گزینش کند.

پیام ها:
۱- طاغوت ها را رها کنیم. تا آنان ما را در قیامت رها نکرده اند، آنها را در دنیا رها کنیم. (فنتبرّأ منهم)

۲- در قیامت، چشم انسان حقیقت بین شده است و بر کارهای خود، حسرت می خورد. (یریهم اللّه اعمالهم حسرات)

۳- آرزوی برگشت هست، ولی برگشتی نیست. (لو أنّ لنا کرّة… وماهم بخارجین)

انتهای پیام/

واژه های کلیدی: مشاهده | قیامت | آسمان | خداوند | تفسیر قرآن | سوره بقره | آیات الهی | دستورات الهی